تحلیل اقلیم دفاعی- نظامی مناطق بیابانی و سواحل مکران با تأکید بر تحلیل همدیدی بارش‌های سنگین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری اقلیم‌شناسی و نویسنده مسئول

2 دکتری آب و هواشناسی سینوپتیک، دانشگاه خوارزمی، تهران

چکیده

علاوه بر تمامی اثراتی که اقلیم بر جنبه‌های فیزیکی و روحی هریک از اعضاء و افراد نظامی به‌جا می­نهد، عملیات پدافند عامل و غیرعامل نیز از شرایط اقلیمی متأثر می­گردد. بارش­های سنگین در مناطق خشک، بیابانی و کم باران و با پوشش گیاهی تنک در اغلب موارد به رخداد سیلاب­های سنگین و پیش‌بینی‌ناپذیر منجر می­شوند و همه‌ساله خسارات سنگینی در بخش­های تأسیسات زیربنایی، عمرانی و کشاورزی برجای می‌گذارد. لذا در این پژوهش به بررسی همدیدی بارش­های سنگین در مناطق بیابانی و سواحل مکران پرداخته شد. بدین منظور برای هر ایستگاه، بارشی که برابر یا بیشتر از صدک 95 باشد به‌عنوان بارش سنگین آن ایستگاه در نظر گرفته شد و درنهایت بارش­های برابر و بیشتر از 16 میلی‌متر به‌عنوان بارش سنگین منطقه انتخاب شدند. در ادامه جهت به دســت آوردن الگوهای بارشی، از بین بارش­های رخ‌داده در طول دوره آماری مورد بررسی (2015-1987) بارش­های فراگیر در کل منطقه استخراج شدند و درنهایت روز 5 فوریه 1993 برابر با 16 بهمن 1371 با توجه به گسترش آن در سطح منطقه به همراه 4 روز قبل از آن به‌عنوان نماینده بارش­های سنگین منطقه انتخاب و مورد تحلیل همدید قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که قرارگیری مرکز ناوه در غرب ایران ناشی از ادغام سامانه‌های بارشی مدیترانه و سودانی به‌عنوان مؤثرترین الگو در رخداد بارش سنگین منطقه است به‌طوری‌که هسته بیشینه امگای منفی برابر با 5/1- پاسکال بر ثانیه در جنوب منطقه مطالعاتی و قرارگیری تاوایی مثبت ناوه مؤثر بر روز اوج بارش بر روی منطقه مطالعاتی باعث تشدید ناپایداری و صعود هوا شده است و منابع آبی (دریای سرخ، دریای عرب، خلیج‌فارس و تا حدودی دریای مدیترانه و دریای عمان) به‌عنوان منابع رطوبتی مؤثر در رخداد بارش سنگین منطقه هستند. از نتایج حاصل از این پژوهش می­توان در طراحی مخازن ذخیره آب، طرح­های آبخیزداری و پیش‌آگاهی سیل و مدیریت منابع آب استفاده نمود.
 

کلیدواژه‌ها


احمدی، محمود و جعفری، فرزانه (1394)، واکاوی بارش فوق سنگین 23 اسفند 1392 مولد سیلاب مخرب در شهرستان بندرعباس، دانش مخاطرات، دوره 2، شماره 3، 307-324.
احمدی، محمود و علیجانی، بهلول (1386)، تحلیل فضایی نقش اقلیم بر تجهیزات و ادوات نظامی در ایران، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال 4، شماره 13.
باهک، بتول و سادات احمدی، بهجت (۱۳۹۱)، بارش­های سنگین پاییزه و زمستانه شهرستان تربت‌حیدریه و تأثیر آن بر توسعه پایدار، اولین همایش ملی جغرافیا، مخاطرات محیطی و توسعه پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، 10.
حلبیان، امیرحسین؛ حسینعلی پور جزی، فرشته و صابری، بیژن (1391)، تحلیل همدید سامانه‌های سیل­زا در قم (مطالعه موردی: سیلاب فروردین 1388)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال 2، شماره 8.
علیجانی، بهلول (1372)، مکانیزم­های صعود بارندگی‌های ایران، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تربیت‌معلم، شماره 85.
کرم­پور، مصطفی؛ زارعی چقابلکی، زهرا؛ میرهاشمی، اکرم و رستمی فتح‌آبادی، محمد (1395)، تحلیل همدید – ترمودینامیک مخاطره سیلاب‌های لحظه‌ای ناشی از بارش‌های رگباری مناطق کوهستانی (حوضه قره‌سو)، مجله دانش مخاطرات، دوره 3، شماره 1، 90-75.
گندم‌کار، امیر (1389)، بررسی همدید بارش­های شدید در نواحی جنوبی استان بوشهر، مجله چشم‌انداز جغرافیایی، سال چهارم، شماره 10، 143 – 157.
لطفی، حیدر؛ نامی، محمدحسن؛ حسن‌پور، جعفر و بحیرایی، حمید (1390)، امنیت زیست‌محیطی و سیاست‌گذاری امنیت ملی، فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال 3، شماره 4.
مرادی، حمیدرضا (1383)، نقش دریای خزر در شرایط بارشی سواحل شمال کشور، مجله علوم دریایی ایران، دوره 3، شماره 2 و 3، 71-82.
مسعودیان، ابوالفضل (1377)، بررسی نظام تغییرات زمانی مکانی بارش در ایران، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا.
نجار سلیقه، محمد (1380)، الگوهای سینوپتیکی بارش­های تابستانه جنوب شرق ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 62، 124-136.
 
 
 
Carla Lima, K. P. Satyamurty, & J. P. Reyes Fernández. (2009). Large-Scale Atmospheric Conditions Associated with Heavy Rainfall Episodes in Southeast Brazil, Theoretical and Applied Climatology, Springer Wien, DOI. 10.1007/s00704-009-0207-9.
Croitoru, A-E. Piticar, A. & Burada, D. (2016). Changes in precipitation extremes in Romania”. Quaternary International, vol. 415, pp. 315-335. doi.org/10.1016/j.quaint.2015.07.028.
Elagib, Nadir Ahmed. (2010). Exploratory analysis of rain days in central Sudan” Meteorology and Atmospheric Physics,  Vol 109(1–2), pp. 47–59. DOI: 10.1007/s00703-010-0088-6.
Jansa Agustin, Ana Genoves, M Angeles Picornell, Joan Campins, Ricardo Riosalido & Olinda Carretero(2001), Western Mediterranean cyclones and heavy rain.Part 2: Statistical approach, Meteorol. Appl. 8, 43–56.
Lana, A., J. Campins, A. Genov´es, & A. Jans(2007) Atmospheric patterns for heavy rain events in the Balearic Islands, Advances in Geosci7ences, 12,pp. 27-32.
Limsakul, A. Singhruck, P. (2016). Long-term trends and variability of total and extreme precipitation in Thailand”, Atmospheric Research, 169, pp. 301–317.
Skakun, S., Kussul, N., Shelestov, A. & Kussul, O. )2014(. Flood hazard and flood risk Assessment Using a Time series Of Satellite Images: a case Study In Namibia. Risk Anal., 34(8): 1521-153