آنالیز بحران آب (کیفی و کمی) در حوضه کویر لوت با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل IMDPA

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکترای ژئومورفولوژی دانشگاه تهران

2 نویسنده مسئول، دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی منابع آب دانشگاه تبریز

چکیده

با توجه به اهمیت آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک، می­باید تمهیداتی جهت مدیریت صحیح استفاده از آن به عمل آورد تا بتوان از ایجاد شرایط بحرانی در این مناطق جلوگیری کرد. مدیریت بهینه منابع آبی و حفظ و ارتقای کیفیت و کمیت آن‌ها نیازمند وجود داده‌هایی در‌زمینه موقعیت، مقدار و پراکنش آب در یک منطقه جغرافیایی معین می‌باشد. با توجه به این موضوع، در این تحقیق بررسی خطر تخریب کیفی و کمی منابع آبی در 36 زیرحوضه واقع در حوضه کویر لوت با استفاده از مدل اصلاحی IMDPA و سامانه اطلاعات جغرافیایی انجام شد. همچنین برای صحت‌سنجی مدل IMDPA از روش خوشه‌بندی Wards استفاده شد. در این پژوهش با استفاده از مجموع بارش سالانه، شاخص‌های هدایت الکتریکی (EC)، کلر (Cl) و نسبت جذب سدیم (SAR) به بررسی کلاس خطر شدت تخریب در دوره 1391-1370 در حوضه موردمطالعه پرداخته شد. در شاخص‌های کیفی پارامتر هدایت الکتریکی بیش‌تر سطح منطقه در محدوده شدید با مساحت 53/64 درصد، پارامتر نسبت جذب سدیم بیش‌تر سطح منطقه در محدوده ناچیز با مساحت 68/91 درصد و پارامتر کلر بیش‌تر سطح منطقه در محدوده متوسط با مساحت 85/81 درصد قرار گرفت. شاخص کمی شدت خطر بیابان­زایی (مجموع بارندگی سالانه) نشان داد که منطقه در دو کلاس شدید و خیلی شدید به ترتیب با مساحت 14/62 و 06/24 درصد قرار دارد. نقشه تخریب کلی منابع آبی نشان داد که بیش­تر سطح منطقه در کلاس  شدید و خیلی شدید به ترتیب 6/31 و 81/46 درصد، تشکیل داده است. نتایج خوشه‌بندی نشان داد که منطقه به 6 ناحیه همگن تبدیل و 80 درصد با نتیجه نقشه تخریب انطباق داشته است.

کلیدواژه‌ها


آذرنگ، فرهنگ؛ تلوری، عبدالرسول، صدقی، حسین و شفاعی­بجستان، محمود. (1394). ارزیابی کیفیت آب برای مصارف شرب و کشاورزی (مطالعه­ی موردی: رودخانه­ی کرخه پایین­دست سد مخزنی)»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی کیفیت منابع آب و توسعه­ی پایدار، اراک.
رضائی‌پور باغدر، عبدالحسین؛ بهرامی، حسین؛ رفیع شریف‌آباد، جواد و خسروی، حسن (1394)، "ارزیابی شدت بیابان‌زایی با استفاده از مدل IMDPA (مطالعه موردی:منطقه باغدر، یزد)" مطالعات جغرافیای مناطق خشک، 5(19)، 42-54.
عباسعلی، ولی؛ موسوی، سیدحجت و سادات­احمدی، سیدموسی. (1394)، "ارزیابی شدت بیابان زایی حوضه مسجدسلیمان با استفاده از مدل IMDPA"، مهندسی اکوسیستم بیابان، 9(4)، 56-43.
کاوه­کار، شهاب؛ جوادی، سامان؛ یوسفی، راضیه و عبادی‌فر، مجید (1395). "ارزیابی کیفی آب­های سطحی برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعت (مطالعه موردی: حوضه آبخیز سلامت­آباد)" ششمین کنفرانس مدیریت منابع آب، 1-3 اردیبهشت 1395، دانشگاه کردستان.
محتشمی، علی و ناصری، مهدی (1394). "طبقه‌بندی کیفی آب جهت مصارف شرب و کشاورزی و صنعت (مطالعه‌ی موردی: دشت درمیان اسدآباد استان خراسان جنوبی)"، مجموعه مقالات اولین همایش ملی کیفیت منابع آب و توسعه‌ی پایدار، اراک.
مسعودی، مسعود و برزگر، سعیده (1394)، "ارزیابی و پهنه‌بندی شدت تخریب کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی با استفاده از مدل اصلاحی بیابان‌زایی IMDPA و GIS ؛ مطالعه موردی دشت فیروزآباد استان فارس"، فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب، سال پنجم، ش 20، 95-88.
 
Arain, M. B., Ullah, I., Niaz, A., Shah, N., Shah, A., Hussain, Z. & Kazi, T. G. (2015), “Evaluation of Water Quality Parameters in Drinking Water of District Bannu, Pakistan: Multivariate study”, Sustainability of Water Quality and Ecology, 3, pp 114-123.
Djemai, M. Saibi, H. Mesbah, M. & Robertson, A. (2017), “Spatio-Temporal Evolution of the Physico-Chemical Water Characteristics of the Sebaou river valley (Great Kabylia, Algeria)”, Journal of Hydrology: Regional Studies, 12, pp 33-49.
Mesbahzadeh, T. Ahmadi, H. Zehtabian, Gh. Sarmadian, F. and Moghimi Nezhad F. (2013), “Calibration of IMDPA Model with Regarding to Land criteria to Present Regional Model for Desertification Intensity (Case study: Abuzaidabad, Kashan)”. Journal of Range and Watershed Management, 66(3): pp 469-476.
Ward Jr. (1963), “Hierarchical Grouping to Optimize an Objective Function. Journal of the American Statistical Asssociation”, 58 (301): pp 236-244.
Rousseeuw, P.J. (1987), “Silhouette: A Graphical aid to the Interpretation and Validation of Cluster Analasis”, Journal of Computational and Applied
Whitehead, P. G. Wilby, R. L. Battarbee, R. W. Kernan, M. & Wade, A. J. (2009), “A Review of the Potential Impacts of Climate Change on Surface Water Quality”, Hydrological Sciences Journal, 54(1), pp 101-123.