مدل مفهومی تاب‌آوری ج.ا.ایران در چهارچوب پدافندغیرعامل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکترا مهندسی عمران، دانشکده مهندسی 1، بخش مهندسی راه و ساختمان، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 استادیار دانشگاه علوم و فنون هوای شهید ستاری، دکتری مدیریت راهبردی، گرایش پدافند غیرعامل، تهران، ایران.

3 استادیار گروه مهندسی عمران، دانشگاه شیراز-مرکز آموزش عالی استهبان، استهبان، ایران.

چکیده

مقاله حاضر به ارائه یک مدل مفهومی جامع از تاب‌آوری در چهارچوب پدافند غیرعامل پرداخته و نقش بنیادین آن را در تأمین امنیت ملی موردبررسی قرار داده است. در دنیای کنونی، کشورها با تهدیدات متعدد از جمله جنگ، تروریسم، بلایای طبیعی و حملات سایبری روبه‌رو هستند که زیرساخت‌ها و ثبات اجتماعی را به چالش می‌کشند. پدافند غیرعامل، به‌عنوان راهبردی غیرنظامی، با هدف حفظ دارایی‌های حیاتی و کاهش آسیب‌پذیری‌ها از طریق تقویت تاب‌آوری اجزاء جامعه، طراحی‌شده است. تاب‌آوری که مفهومی محوری در مدیریت بحران به شمار می‌رود، بر کاهش اثرات تهدیدات و تسریع فرآیند بازیابی تمرکز دارد. این پژوهش، با بهره‌گیری از مرور نظام‌مند ادبیات، مدلی جامع از تاب‌آوری ارائه می‌کند که سیستم‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیرساختی، زیست‌محیطی و نظامی را در برمی‌گیرد. نتایج حاکی از آن است که تاب‌آوری در سه حوزه پروژه، سیستم و جامعه (کلان) موردبررسی قرارگرفته و شامل ابعاد فیزیکی و مادی، شخصی، سازمانی و همکاری‌ می‌شود. تاب‌آوری ویژگی‌های کلیدی از جمله آمادگی، توانایی جذب اختلال‌ها، بازیابی سریع، سازگاری با شرایط جدید، کسب تجربه و به‌کارگیری پاسخ‌های جمعی مؤثر، تأکیددارد. بر این اساس، تاب‌آوری نه‌تنها قدرت مواجهه با بحران‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه به بهبود عملکرد و ارتقای امنیت در تمامی سیستم‌ها کمک می‌کند. مدل پیشنهادی، با ارائه بینش‌های کاربردی، چارچوبی علمی برای سیاست‌گذاران فراهم آورده و نقشه راه کاربردی برای کاهش آسیب‌پذیری‌ها و ارتقای تاب‌آوری و ظرفیت تطبیقی کشور در مواجهه با بحران‌های طبیعی و انسانی پیشنهاد می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات