مکان‌یابی مخازن سوخت استراتژیک به روش تاپسیس در استان فارس

1. مقدمه

به سعی و تلاش جهت انتخاب بهترین مکان برای انجام یک فعالیت که بتواند با استفاده از امکانات مادی و معنوی موجود، بیشترین بهره‌‌وری را در راستای اهداف از پیش تعیین‌شده، تأمین کند، «مکان‌یابی» می‌گویند. به‌عبارت دیگر، یافتن محل مناسب برای یک مرکز دفاعی، تأسیسات خاص، منطقه صنعتی و... به شکلی که پارامترهای مختلفی همچون شکل منطقه، فاصله از راه‌های اصلی، فاصله از مراکز جمعیتی و... با وزن‌های مختلف در یافتن آن تأثیر داشته باشند را مکان‌یابی می‌نامند.

زندگی بشریت از دیرباز با حوادث گوناگون آمیخته بوده است. بروز حوادث مختلف پیامدهای گوناگون و غالباً منفی برای انسان داشته است و اغلب پس از بروز حوادث، بحران‌هایی نیز در سطح زندگی انسان ظهور یافته است. انسان‌ها نیز با گذر زمان و کسب تجربه از شرایط گوناگون دریافته‌اند که تنها راه برون‌رفت از یک شرایط بحرانی مدیریت آن بحران می‌باشد. در این راستا اقدامات گوناگونی جهت تقلیل خسارات احتمالی و ایجاد آمادگی و تدارکات لازم طراحی شده و می‌شود. سیستم مدیریت بحران به چهار زیرسیستم فرماندهی، عملیات، اطلاعات و لجستیک (آماد و پشتیبانی) تقسیم‌بندی می‌شود. سیستم آماد و پشتیبانی در شرایط بحران باید دارای دو فاکتور «سرعت واکنش» و «انعطاف‌پذیری» باشد تا بتواند در شرایط اضطرار کارآمد باقی بماند. درصورتی‌که سیستم آماد و پشتیبانی فاقد دو فاکتور ذکر شده باشد، به سیستم آماد و پشتیبانی سنتی تبدیل می‌شود (دارابی، 1390: 6).

مکان‌یابی ذخایر سوخت استراتژیک در شرایط بحرانی یک چالش اساسی است که اهمیت امنیتی دارد. این مقاله به بررسی نیاز به مکان‌یابی ذخایر سوخت استراتژیک در شرایط بحرانی، ازجمله وقوع جنگ، بلایای طبیعی شدید و حوادث غیرمنتظره، می‌پردازد. تاکنون روش‌های منسجم جهت مکان‌یابی ذخایر سوخت استراتژیک با در نظر گرفتن دیدگاه‌های امنیتی و پدافندی ارائه نشده است. این موضوع به‌خصوص برای یگان‌های نظامی و سازمان‌های حکومتی اهمیت بسیاری دارد. عدم روش‌های تصمیم‌گیری مناسب در مکان‌یابی ذخایر سوخت استراتژیک می‌تواند به کاهش عملکرد و کارایی در شرایط بحرانی منجر شود.

مکان‌یابی ذخایر سوخت استراتژیک در مدیریت بحران‌ها و آمادگی برای شرایط اضطراری نقش مهمی ایفا می‌کند. طراحی و اجرای سیستم‌های آماد و پشتیبانی با سرعت واکنش و انعطاف‌پذیری می‌تواند به مدیریت بحران‌ها و کاهش خسارات جهت دهد. همچنین، مکان‌یابی مناسب ذخایر سوخت استراتژیک با استفاده از روش تاپسیس[2] به بهبود آمادگی و پشتیبانی در شرایط بحرانی کمک می‌کند. این مقاله به آمادگی و مدیریت بحران‌ها از طریق مکان‌یابی مناسب ذخایر سوخت استراتژیک توجه می‌کند و اهمیت این مسئله را مورد تأکید قرار می‌دهد.

2. مبانی نظری و پیشینه‌شناسی تحقیق

2-1. پیشینه‌شناسی تحقیق

 «سعیدی» و همکارانش مقاله‌ای مشترک با عنوان «ملاحظات پدافند غیرعامل در مکان‌یابی مخازن ذخیره سوخت (مطالعه موردی مخازن سوخت شهران)» (1395) برای دومین همایش ملی آتش نشانی و ایمنی شهری ارائه کردند. نویسندگان در این مقاله با استفاده از تجارب خبرگان و روش دلفی، معیارها و شاخص‌های مربوط به مکان‌یابی مخازن ذخیره سوخت را مطرح کرده و بر اساس آن‌ها مخزن سوخت شمال تهران(شهران) را به‌عنوان مطالعه موردی، مورد بررسی و سنجش قرار داده‌اند.

«وانگ» و همکاران[3] مقاله مشترکی تحت عنوان «انتخاب یک بندر کروز مکالمه با استفاده از روش فازی-AHP: مطالعه موردی در شرق آسیا» (2014) در نشریه مدیریت گردشگری چاپ کرده‌اند. آن‌ها هدف اصلی پژوهش خود را شناسایی و رتبه‌بندی عوامل اصلی ترغیب خطوط کشتی‌های کروز‌ تفریحی برای انتخاب بنادر خاص (با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی فازی) و ارائه اطلاعاتی به اپراتورهای بندری قرار داده‌اند. با این کار این اپراتورها قادر خواهند بود تا ضمن بهبود استراتژی‌های مدیریتی خود، کشتی‌های تفریحی بیشتری را جذب کنند و از این طریق درآمد خود را افزایش دهند.

«کورت»[4] پژوهشی تحت عنوان «تاپسیس فازی و الگوریتم انتگرال فازی تعمیم‌یافته برای انتخاب سایت نیروگاه هسته‌ای-مطالعه موردی ترکیه» (2014) انجام داده است. او در این تحقیق با در نظر گرفتن معیارهای زمین‌شناسی، ظرفیت آب خنک‌کننده، عوامل اجتماعی، حمل‌ونقل و گردشگری در جهت مکان‌یابی سایت نیروگاه هسته‌ای، با استفاده از ترکیب تاپسیس فازی و الگوریتم انتگرال فازی تعمیم‌یافته نشان داد بهینه‌ترین مکان‌ جهت احداث سایت هسته‌ای در نزدیکی فانوس اینسبورن واقع در استان سینوپ ترکیه است.

«گو و ژائو»[5] در پژوهشی با عنوان «انتخاب مکان بهینه ایستگاه شارژ خودروی الکتریکی با استفاده از تاپسیس فازی بر اساس دیدگاه پایداری» (2015)، به معرفی سه معیار محیطی، اقتصادی و اجتماعی و یازده زیرمعیار مرتبط با استفاده از نظر پنج خبره نسبت به وزن‌دهی به معیارها و زیرمعیارها اقدام کرده‌اند. در ادامه نیز با رویکرد فازی و استفاده از روش تاپسیس فازی به انتخاب بهینه‌ترین نقطه جهت احداث ایستگاه شارژ خودروی الکتریکی پرداختند.

«صالح و عبدالله»[6] در پژوهش خود تحت عنوان «تکنیک تعیین بهترین سایت برای ساختمان‌های مسکونی شهری با استفاده از BWM و تاپسیس فازی» (2021) که در مجله مهندسی و توسعه پایدار چاپ شده، به بررسی انتخاب مکان مناسب برای ساختمان‌های مسکونی شهری به‌عنوان یک چالش تصمیم‌گیری چندمعیاره می‌پردازند. این مطالعه از داده‌های جمع‌آوری‌شده از شبکه‌های موبایل و نرم‌افزار Google Maps بر روی گوشی‌های هوشمند با استفاده از GPS برای مختصات موقعیت جغرافیایی استفاده می‌کند. عوامل مؤثر بر تعیین مکان مناسب بر اساس مطالعات قبلی تعیین می‌شوند. از روش بهترین-بدترین[7]، برای محاسبه وزن معیارها استفاده می‌شود و سپس از روش تاپسیس فازی در یک محیط فازی برای رتبه‌بندی مکان‌های مختلف با استفاده از معیارهای وزن‌دار به منظور انتخاب بهترین مکان از میان مجموعه گزینه‌ها استفاده می‌شود. به پژوهش‌های حوزه نظامی در مورد مکان‌یابی در جدول (1) اشاره شده است.

تاکنون مطالعات متعددی در خصوص مهارت‌های ارتباطی بین مدیران سازمان‌های مختلف کشور انجام ‌شده است. با مروری بر پژوهش‌های پیشین مشاهده می‌شود که در خصوص موضوع این مقاله کمتر به نقش و چگونگی تأثیر رابطه مهارت‌های ارتباطی مدیران با مؤلفه ظرفیت‌شناختی آنان در عملکرد موفقیت‌آمیز سازمان‌ها و مراکز آموزشی به‌ویژه سازمان‌های نظامی و انتظامی پرداخته‌ شده است. ازاین‌رو، موضوع پژوهش حاضر از تازگی و بداعت برخوردار است.

2-2. اهمیت و ضرورت تحقیق

با بررسی پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه مکان‌یابی درمی‌یابیم که تاکنون به موضوع مکان‌یابی ذخایر استراتژیک سوخت برای شرایط بحرانی اعم از وقوع جنگ، بلایای طبیعی شدید و... پرداخته نشده است. این موضوع به‌خصوص برای یگان‌های نظامی که باید از آمادگی رویارویی با هر شرایطی را داشته باشند و نقطه اتکایی برای سایر بخش‌های حاکمیتی باشند، حائز اهمیت فراوانی است.

همچنین تاکنون روش منسجمی جهت مکان‌یابی ذخایر سوخت با توجه به دیدگاه‌های امنیتی و پدافندی صورت نگرفته؛ درنتیجه یکی از خلأهای این حوزه، عدم روشی برای شناسایی معیارهای مناسب (امنیتی، پدافندی، لجستیکی در کنار سایر معیارهای جغرافیایی، زیست‌محیطی، اقتصادی) جهت مکان‌یابی ذخایر سوخت و اولویت‌بندی این معیارها است که به تصمیم‌گیری در زمینه انتخاب مکان مناسب برای منابع سوختی استراتژیک کمک شایانی خواهد کرد. تعریف یک روش منسجم برای مکان‌یابی مخازن سوخت استراتژیک نه‌تنها می‌تواند توسط سایر ارگان‌های دولتی نیز مورد استفاده قرار بگیرد، بلکه در مکان‌یابی سایر اماکن حساس و استراتژیک نیز کارآمد است.

 فقدان چنین مخازنی با ذخایر قابل‌توجه سوخت در شرایط بحران در عمل کلیه نقل و انتقالات را زمین‌گیر نموده و کارایی آن‌ها را به‌شدت کاهش می‌دهد؛ لذا انجام این تحقیق به شناسایی مهم‌ترین معیارها برای مکان‌یابی مخازن سوخت و اولویت‌بندی آن‌ها منجر می‌شود. با مشخص شدن این معیارها و میزان اهمیت هر یک، می‌توان هنگام جانمایی مخازن سوخت، مجموعه‌ای از نقاط مناسب شناسایی‌شده را با یکدیگر به‌درستی مقایسه نمود و درنهایت بهترین نقطه را انتخاب کرد.

در صورت عدم شناسایی این معیارها و رتبه‌بندی آن‌ها، مکان‌یابی ممکن است بر اساس معیارهایی صورت پذیرد که اهمیت چندانی نداشته و موارد بسیار مهم از دید مجریان طرح پنهان باقی بماند و در نهایت کشور در شرایط بحران یا مشکل جدی قرار خواهد گرفت.

2-3. مبانی نظری

2-3-1. عوامل مؤثر بر مکان‌یابی مخازن سوخت استراتژیک

انتخاب یک مکان مناسب با کاربری استراتژیک در سطح کشور، یکی از گام‌های اساسی جهت مدیریت بحران است. انجام این امر، نیازمند بررسی مکان از دیدگاه‌های مختلف است. با توجه به این‌که مکان‌یابی به داده و اطلاعات مناسب با حجم بالا نیاز دارد، حجم بزرگی از اطلاعات جزئی برای معرفی مکان‌های گوناگون باید جمع‌آوری و ترکیب شوند تا پس از ارزیابی، تصمیم‌گیری مناسبی در خصوص آن صورت پذیرد. ازاین‌رو، برای مکان‌یابی ذخایر سوخت استراتژیک به سه معیار اصلی(عوامل طبیعی، عوامل انسان‌ساخت و پدافند غیرعامل) و سیزده زیرمعیار پرداختیم. در قسمت ذیل به آن‌ها اشاره می‌گردد.

2-3-1-1. عوامل طبیعی

اولین زیر معیار عوامل طبیعی، هیدرولوژی است. هیدرولوژی، علمی است که به بررسی حوزه‌های آبگیر و ارتباط اراضی با شبکه هیدروگرافی حوزه‌های مذکور در مناطق می‌پردازد (پورمحمد، 1387). هیدرولوژی از عوامل مؤثر در شکل‌گیری سفره‌های آب زیرزمینی است؛ لذا میزان هیدرولوژی با سطح سفره آب زیرزمینی ارتباط مستقیم دارد (حسینی و همکاران، 1398). انجام ساخت‌وساز می‌تواند موجب کاهش نفوذپذیری آب و به خطر افتادن جریان‌های آب زیرزمینی شود.

دومین زیرمعیار مهم در بخش عوامل طبیعی، مورفولوژی است. مورفولوژی به معنای شکل ظاهری زمین است. در بحث تاکتیکی عملیات نظامی، اشکال زمین در مناطق مختلف، مؤلفه‌ای اصلی برای اجرای اقدامات پدافندی است. در حقیقت تأثیر اشکال زمین در جنگ‌ها از سایر عوامل نظیر تسهیلات و دیگر اقلام پشتیبانی بیشتر است (مقیمی و همکاران، 1391).

  سومین زیر معیار قابل توجه در حوزه عوامل طبیعی، زمین‌شناسی است. هرگونه ساخت‌وساز و طرح عمرانی در ج.ا.ایران (به‌عنوان یک کشور زلزله‌خیز) به بررسی گسل‌های زمین در آن منطقه نیاز دارد (صاحبی، 1392).

 چهارمین شاخصه‌ای که باید مورد بررسی واقع شود، کاربری اراضی است. به‌طور کلی، کاربری اراضی زمین‌ در دشت‌ها به پنج مورد زراعی(کشاورزی)، پوشش درختی، مرتع، تاغ‌زار و بایر تقسیم‌بندی می‌شود (وحدت‌خواه و همکاران، 1392).

2-3-1-2. دسترسی به عوامل انسان‌ساخت

یکی از معیارهای مهم در حوزه‌ی مکان‌یابی پایگاه‌های مدیریت بحران، میزان سطح دسترسی به شبکه ارتباطی است (رجبی و گندمی، 1395). زیرمعیارهای اصلی عوامل انسان‌ساخت در مکان‌یابی با لحاظ اصول پدافند غیرعامل عبارت‌اند از:

• فاصله از نقاط شهری،
• فاصله از راه‌های ارتباطی،
• فاصله از دالان‌های هوایی (رحمتی‌نیا و مختاری، 1400).

2-3-1-3. پدافند غیرعامل

پدافند غیرعامل، یکی از جنبه‌های حیاتی در امنیت و پدافند کشور است؛ اجرای صحیح این اصول و مباحث باعث تقویت مقاومت و مقابله با تهدیدات در شرایط بحرانی می‌شود. در مکان‌یابی یک کاربری استراتژیک باید اصل پدافند غیرعامل در نظر گرفته شود تا در صورت بروز بحران جنگ برای کشور، با توجه به حیاتی و مهم بودن مناطق استراتژیک، صدمات وارده احتمالی به حداقل رسانده شود. پیاده‌سازی پدافند غیرعامل در گرو هفت شاخص کلیدی و مهم است. این مفاهیم شامل «اختفا»^[8]، «پوشش»^[9]، «تفرقه»^[10]، «فریب»^[11]، «پراکندگی»^[12]، «اعلام خطر»^[13] و «مقاوم‌سازی»^[14] هستند و به انواع مختلفی از محافظت و مقاوم‌سازی نیروها و تجهیزات نسبت به تهدیدات و خسارات احتمالی اشاره می‌کنند (خاکپور و همکاران، 1392). در قسمت ذیل به تعریف هرکدام می‌پردازیم:

1. اختفا: حفاظت تجهیزات، تأسیسات و نیروی انسانی از دید دشمن را اختفا می‌گویند. برای اختفا روش‌های گوناگونی وجود دارد.
2. پوشش: به حفاظت از تجهیزات، تأسیسات و نیروی انسانی در برابر دید و تیر دشمن، پوشش می‌گویند.
3. تفرقه: جداسازی و گسترش نیروی انسانی و تجهیزات از مقر اصلی به منظور کاهش صدمات و خسارات و خارج شدن از برد تسلیحات دشمن را تفرقه می‌گویند. این امر نباید باعث توقف کامل فعالیت‌ها گردد.
4. فریب: کلیه‌ی اقدامات حیله‌گرانه‌ای که موجب گمراهی و برآورد اشتباه دشمن نسبت به عوامل خودی می‌شود را فریب می‌گویند.
5. پراکندگی: تمرکززدایی و پراکنده‌سازی تجهیزات، تأسیسات و نیروی انسانی خودی به منظور تقلیل آسیب‌های ناشی از عملیات احتمالی دشمن را پراکندگی می‌گویند.
6. اعلام خطر: ایجاد آگاهی و اعلام هشدار به نیروهای خودی مبنی بر قریب‌الوقوع بودن عملیات تعرضی دشمن را اعلام خطر می‌گویند. اعلام‌ خطر به وسیله‌ی رادار، دیده‌بانی بصری، آژیر، بلندگو و پیام هشداردهنده قابل انجام است.
7. مقاوم‌سازی: احداث هرگونه استحکامات جهت خنثی‌سازی نسبی صدمات ناشی از حملات توپخانه‌ای، موشکی و... به تأسیسات و اشخاص را مقاوم‌سازی می‌گویند.

شکل شماره 1. شمای کلی معیارها و زیرمعیارها

2-3-2. معرفی مختصر معیارها و زیرمعیارها

1) هیدرولوژی: میزان نفوذپذیری آب در زمین؛ معیار منفی و کمّی.

2) مورفولوژی: شکل زمین؛ معیار مثبت و کمّی.

3) زمین‌شناسی: شناسایی و بررسی فاصله گسل‌های نزدیک به محل احداث؛ معیار مثبت و کمّی.

4) کاربری اراضی: همگرایی مخزن سوخت با کاربری زمین؛ معیار مثبت و کیفی.

5) فاصله از خطوط ارتباطی: میزان فاصله از خطوط جاده‌ای؛ معیار منفی و کمّی.

6) فاصله از دالان هوایی: میزان فاصله از خطوط هوایی مرسوم؛ معیار مثبت و کمّی.

7) فاصله از خطوط انرژی: میزان فاصله از خطوط انتقال آب، برق، گاز؛ معیار مثبت و کمّی.

8) فاصله از شهرها: میزان فاصله از مناطق دارای تراکم جمعیتی بالا؛ معیار مثبت و کمّی.

9) اختفا: حفاظت تجهیزات، تأسیسات و نیروی انسانی از دید دشمن؛ معیار مثبت و کیفی.

10) پوشش: حفاظت تجهیزات، تأسیسات و نیروی انسانی از دید و تیر دشمن؛ معیار مثبت و کیفی.

11) تفرقه: تفرقه نیروی انسانی و تجهیزات نسبت به مقر اصلی و خروج آن‌ها از برد تسلیحاتی دشمن؛ معیار مثبت و کیفی.

12) مقاوم‌سازی: احداث استحکامات در جهت تقلیل خسارات احتمالی ناشی از حمله دشمن؛ معیار مثبت و کیفی.

13) پراکندگی: تمرکززدایی تجهیزات و نیروی انسانی در جهت تقلیل خسارات ناشی از حمله احتمالی دشمن؛ معیار مثبت و کیفی.

14) فریب: گمراه‌سازی دشمن با استفاده از اقداماتی حیله‌گرانه؛ معیار مثبت و کیفی.

15) اعلام خطر: ایجاد آگاهی و هشدار پیش از حمله قطعی دشمن؛ معیار مثبت و کیفی.

3. روش‌شناسی تحقیق

ابتدا در فاز جمع‌آوری اطلاعات، پس از بررسی پژوهش‌های پیشین و استخراج معیارها و زیرمعیارهای مرتبط به معرفی گزینه‌های پیشنهادی جهت احداث مخزن سوخت استراتژیک در استان فارس می‌پردازیم. سپس در فاز پردازش و تحلیل اطلاعات، به شناسایی خبرگان و اخذ نظر آنان و وزن‌دهی به معیارها و زیر معیارها به روش بهترین-بدترین و متعاقباً تشکیل ماتریس تصمیم‌گیری با توجه به داده‌های موجود پرداخته و در پایان، اولویت‌بندی گزینه‌ها به روش تاپسیس مورد بررسی قرار می‌گیرد.

1-3. معرفی مکان مورد مطالعه (استان فارس) و گزینه‌های پیشنهادی

استان فارس به‌عنوان یکی از استان‌های پهناور ج.ا.ایران، مطالعه موردی این پژوهش است. این استان با مساحتی در حدود 608/122 کیلومترمربع، چهارمین استان بزرگ ایران است. طبق برآورد جمعیتی سال ۱۴۰۰ خورشیدی مرکز آمار ایران، استان فارس با جمعیتی معادل 700/054/5 تن، چهارمین استان پرجمعیت ایران به شمار می‌رود. بر اساس تقسیمات کشوری سال ۱۴۰۰ خورشیدی، استان فارس به ۳۷ شهرستان، ۹۷ بخش و ۱۲۰ شهر تقسیم شده است. این استان در جنوب غرب واقع شده و از شمال به استان‌های اصفهان و یزد، از غرب به استان‌های بوشهر و کهگیلویه‌وبویراحمد، از جنوب به استان هرمزگان و از شرق به استان کرمان محدود است.

در این پژوهش نقاط کاندید با در نظر گرفتن یک سری شاخص کلی مشخص شده‌اند. شاخص‌های اصلی انتخاب نقاط کاندید به شرح زیر است:

 1) قرار گرفتن در کنار آماد راه‌های اصلی (شاه‌راه‌های ارتباطی)؛

 2) برخورداری از شاخصه‌های اصلی پدافند غیرعامل؛

 3) قرار گرفتن در کریدورهای مختلف ورودی و خروجی استان فارس؛

 4) سهولت دسترسی؛

 5) امکان پشتیبانی از نهادهای حاکمیتی در هنگام بروز بحران‌هایی نظیر سیل، زلزله، سایر بلایای طبیعی و بحران‌های ایجادشده توسط انسان نظیر جنگ.

کاندیدهای مشخص ‌شده با شاخص‌های فوق در قسمت زیر معرفی شده‌اند:

3-1-1. کاندید شماره یک؛ نشان سورمق

سورمق از نظر موقعیت مکانی بین شهرستان آباده و شیراز قرار دارد. این منطقه با قرارگیری در مسیر کریدورهای ارتباطی ذیل از اهمیت خاصی برخوردار است.

• شیراز-اصفهان (از مسیر شهرستان‌های آباده، ایزدخواست، شهرضا، اصفهان)؛
• شیراز-یزد (از مسیر آباده، جاده ابرکوه، یزد)؛
• شیراز-کرمان (از مسیر آباده، نی‌ریز، سیرجان، کرمان)؛
• شیراز-بندرعباس (از مسیر آباده، نی‌ریز، سیرجان، بندرعباس).

3-1-2. کاندید شماره دو؛ نشان سده

سده از نظر موقعیت مکانی در شمال استان فارس بین شهرستان‌های اقلید، یاسوج (مرکز کهکیلویه و بویراحمد) و شیراز قرار دارد. این منطقه با قرارگیری در مسیر آزادراه جنوب غرب ایران به شمال شرق (مسیر حرم تا حرم از مرزهای خوزستان با کشور عراق تا مشهد) و همچنین قرارگیری در مسیر کریدورهای ارتباطی بزرگ جنوب به شمال (به شرح ذیل) از اهمیت خاصی برخوردار است.

• شیراز-اصفهان (از مسیر شهرستان‌های سده، آباده، شهرضا و اصفهان به‌صورت آزادراه)؛
• شیراز-کهکیلویه و بویراحمد (از مسیر سده، یاسوج)؛
• شیراز-کرمان (از مسیر آباده، کوشک، مرودشت، شیراز، نی‌ریز، سیرجان، کرمان)؛
• شیراز-چهارمحال‌وبختیاری (از مسیر سده، سمیروم، بروجن، شهرکرد).

3-1-3. کاندید شماره سه؛ نشان پلیس‌راه فسا

پلیس‌راه فسا از نظر موقعیت مکانی در مرکز استان فارس و در 170 کیلومتری خروجی شهر شیراز به سمت نی‌ریز قرار دارد. این منطقه با قرارگیری در مسیر کریدورهای ارتباطی ذکرشده در قسمت زیر از اهمیت خاصی برخوردار است.

• شیراز-کرمان (از مسیر شهرستان‌های نی‌ریز، سیرجان، کرمان)؛
• شیراز-هرمزگان (از مسیر نی‌ریز، سیرجان، بندرعباس) و (از مسیر داراب، فورگ، بندرعباس)؛
• شیراز-اصفهان (از مسیر سروستان، شیراز، اصفهان)؛
• شیراز-بوشهر (از مسیر سروستان، شیراز، فیروزآباد، بوشهر) و (از مسیر فسا، جهرم، فیروزآباد، بوشهر).

3-1-4. کاندید شماره چهار؛ نشان نی‌ریز

نی‌ریز از نظر موقعیت مکانی در جنوب شرق استان فارس و در 210 کیلومتری خروجی شهر شیراز به سمت سیرجان قرار دارد. این منطقه با قرارگیری در مسیر کریدورهای ارتباطی ذکرشده در قسمت زیر از اهمیت خاصی برخوردار است.

• فارس-هرمزگان (از مسیر نی‌ریز، سیرجان، بندرعباس) و (از مسیر نی‌ریز، داراب، فورگ، حاجی‌آباد، بندرعباس)؛
• شیراز-کرمان (از مسیر شهرستان‌های نی‌ریز، سیرجان، کرمان)؛
• شیراز-یزد (از مسیر نی‌ریز، مشکان، هرات، یزد)؛
• فارس-اصفهان (از مسیر نی‌ریز، ارسنجان، سعادت شهر، آباده، اصفهان)؛
• فارس-بوشهر (از مسیر نی‌ریز، فسا، جهرم، فیروزآباد، بوشهر)؛
• فارس-کهکیلویه و بویراحمد (از مسیر نی‌ریز، شیراز، اردکان، یاسوج).

3-1-5. کاندید شماره پنج؛ نشان خنج

خنج از نظر موقعیت مکانی در جنوب استان فارس و در 350 کیلومتری جنوب شهر شیراز به سمت بوشهر قرار دارد. این منطقه با قرارگیری در مسیر کریدورهای ارتباطی ذکرشده در قسمت زیر از اهمیت خاصی برخوردار است.

• فارس-هرمزگان (از مسیر خنج، لار، بستک، بندرعباس)؛
• فارس-بوشهر (از مسیر خنج، لامرد، گاوبندی، عسلویه، بوشهر).

3-1-6. کاندید شماره شش؛ نشان بوانات

بوانات از نظر موقعیت مکانی در شمال شرق استان فارس و در حد مرزی استان فارس و یزد قرار دارد. این منطقه با قرارگیری در مسیر کریدورهای ارتباطی ذکرشده در قسمت زیر از اهمیت خاصی برخوردار است.

• فارس-یزد (از مسیر بوانات، مروست، مهریز، یزد)؛
• فارس-کرمان (از مسیر شهرستان‌های بوانات، هرابزجان، هرات، شهربابک، رفسنجان، کرمان)؛
• فارس-اصفهان (از مسیر بوانات، صفاشهر، آباده، اصفهان)؛
• فارس-هرمزگان (از مسیر بوانات، هرات، مشکان، قطرویه، سیرجان، بندرعباس).

شکل شماره 2. نمای کلی گزینه‌ها

3-2. ارزیابی مختصر گزینه‌ها در هر زیرمعیار

با توجه به کیفی بودن زیرمعیار کاربری اراضی و دسته‌بندی آن به چهار مورد زراعی، پوشش درختی، مرتع و بایر می‌توان ضمن امتیازدهی به هر کاربری، زیرمعیار مربوطه را کمی‌سازی کرد.

 لازم به ذکر است به دلیل اصول برنامه‌ریزی کاربری اراضی، زمین با کاربری ارضی زراعی، بدترین نوع کاربری را دارد؛ لذا کم‌ترین امتیاز برای آن لحاظ خواهد شد. پوشش مرتع به دلیل اینکه هنگام آتش‌سوزی تأثیری منفی دارد؛ لذا از مناطقی که دارای پوشش بایر هستند، از مطلوبیت کمتری برخوردارند. این معیار نیز معیاری مثبت است؛ یعنی هرچه عدد بالاتری در کمی‎سازی دریافت کرده باشد، در نتیجه‌گیری تأثیر مطلوب بیشتری خواهد داشت.

جهت ارزیابی هیدرولوژی نقاط با استفاده از داده‌های GIS در خصوص سفره‌های زیرزمینی و فاصله آن‌ها نسبت به نقاط پیشنهادی بررسی به عمل آمد. با توجه به این نکته که هیدرولوژی هر نقطه با وجود یا عدم و فاصله نسبی از سفره زیرزمینی (در صورت وجود) ارتباط مستقیمی دارد؛ لذا اطلاعات مربوط به هیدرولوژی نقاط پیشنهادی به شرح جدول (3) است.

لازم به ذکر است با توجه به این‌که زیرمعیار هیدرولوژی جهت احداث مخزن سوخت جنبه منفی دارد و از طرفی دیگر برای بررسی این زیرمعیار، فاصله از سفره زیرزمینی بر اساس کیلومتر محاسبه شده است؛ لذا هرچه فاصله از سفره زیرزمینی بیشتر باشد، طبیعتاً هیدرولوژی سطح خاک پایین‌تر خواهد بود؛ بنابراین با بررسی فاصله، زیرمعیار جنبه‌ی مثبت خواهد داشت.

وضعیت اصول پدافند غیرعامل^[15] در نقاط پیشنهادی نیز در جدول (4) مشخص شده است. همه معیارها مثبت هستند. هرچه میزان آن‌ها بیشتر باشد، معیار مطلوب‌تری است؛ لذا در کمی‌سازی معیارها نیز هرچه عدد بزرگ‌تری داشته باشند، نشان از مطلوبیت بالاتر خواهد بود.

سایر اطلاعات^[16] مرتبط با هر گزینه در جدول (5) قید شده است. لازم به ذکر است معیار اندازه‌گیری مورفولوژی، شیب زمین است که بر اساس درجه نوشته شده است. سایر اطلاعات آن نیز بر اساس کیلومتر است، برای مثال فاصله نقطه پیشنهادی نی‌ریز از خطوط گسل 4 کیلومتر است که ذیل اطلاعات زمین‌شناسی نشان داده شده است. نقشه GIS هرکدام از عوامل در پیوست‌ها آورده شده است.

3-3. نحوه تبدیل اطلاعات کیفی به کمی

جهت تبدیل اطلاعات کیفی به کمی از جدول (6) بهره برده‌ایم:

4-3. تصمیم‌گیری

به فرایند انتخاب یکی از راه‌حل‌های در دسترس با توجه به بعضی معیارها،‌ تصمیم‌گیری می‌گویند. تصمیم‌گیری را می‌توان در دو دسته کلی طبقه‌بندی کرد:

الف. تصمیم‌گیری تک‌هدفه^[18]: زمانی که برای تصمیم‌گیری تنها یک هدف به‌عنوان شاخص تصمیم‌گیری مطرح باشد، تصمیم‌گیری تک‌هدفه خواهد بود.

ب. تصمیم‌گیری چندمعیاره^[19]: این حالت برای زمانی است که تصمیم‌گیرنده باید معیارهای گوناگون و گاهاً متناقضی را قبل از گرفتن تصمیم خود لحاظ کند. این نوع از تصمیم‌گیری  پیچیده به دو دسته‌ی زیر تقسیم می‌شود:

• تصمیم‌گیری چند هدفه^[20]؛
• تصمیم‌گیری چند شاخصه^[21] (اصغرپور، 1392).

در تصمیم‌گیری چند هدفه، در ابتدا گزینه‌ای وجود ندارد و تصمیم‌گیرنده باید با توجه به اهداف، بهترین گزینه را طراحی و ایجاد کند. درحالی‌که در تصمیم‌گیری چند شاخصه از همان ابتدا تعدادی گزینه موجود است و تصمیم‌گیرنده با توجه به معیارهای تصمیم‌گیری از بین گزینه‌ها، گزینه‌ی ایدئال را انتخاب می‌کند و یا گزینه‌ها را اولویت‌بندی می‌نماید.

3-4-1. شاخص تصمیم‌گیری

به ویژگی‌ها یا پارامترهای عملکردی که برای انتخاب راهبردهای تصمیم‌گیری مطرح هستند، شاخص تصمیم‌گیری می‌گویند. این شاخص‌ها ممکن است به‌صورت کیفی باشند که برای بیان شدت آن‌ها از عبارات خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد استفاده می‌شود. درصورتی‌که شاخص کمی باشد، شدت آن با اعداد قابل طرح است (اصغرپور، 1385).

3-5. روش‌های تاپسیس و بهترین-بدترین

در این پژوهش از دو روش تاپسیس و بهترین-بدترین جهت حل استفاده شده است؛ مبانی نظری این روش‌ها در قسمت زیر توضیح مورد بررسی قرار می‌گیرد.

3-5-1. روش تاپسیس^[22]

واژه تاپسیس به معنی روش‌ ترجیح بر اساس مشابهت به راه‌حل ایدئال است. این روش در 1981.م توسط هوانگ و یون ابداع شده است. بر طبق این روش، تعداد m گزینه به وسیله‌ی n معیار، ارزیابی می‌شوند. همچنین روش تاپسیس بر پایه بررسی راه‌حل ایدئال مثبت و راه‌حل ایدئال منفی قرار دارد. راه‌حل ایدئال مثبت در مدل، سود را افزایش و هزینه را کاهش می‌دهد. در این روش بهینه‌ترین گزینه، کمترین فاصله را از ایدئال مثبت و بیشترین فاصله را از ایدئال منفی دارد. به‌عبارت دیگر، در رتبه‌بندی گزینه‌ها به روش تاپسیس گزینه‌هایی که بیشترین شباهت را به راه‌حل ایدئال مثبت دارند، در رتبه بالاتری قرار خواهند گرفت. این روش علاوه‌بر دقت بالا، از مزیت سهولت در انجام کار نیز برخوردار است. جهت انجام روش تاپسیس باید با مفهوم نرمال‌سازی^[23] آشنا شویم.

3-5-1-1. نرمال‌سازی ماتریس تصمیم

به‌منظور حذف واحد در شاخص‌های مختلف از نرمال‌سازی (بی‌مقیاس‌سازی) انجام می‌شود. برای انجام روش تاپسیس باید مراحل زیر طی شود:

الف) نرمال‌سازی با استفاده از نُرم اقلیدسی(نرمال‌سازی‌برداری): در این روش هر یک از اعداد ماتریس تصمیم‌گیری را بر جذر مجموع مربعات عناصر ستون مربوط به آن عدد تقسیم می‌کنند.

در این روش تمامی مقادیر نرمال شده بین صفر و یک هستند.

ب) به‌دست آوردن ماتریس نرمال وزنی: با داشتن بردار وزن معیارها که از تصمیم‌گیرندگان به‌دست می‌آید، و ضرب آن در ماتریس تصمیم نرمال‌شده، ماتریس نرمال وزنی حاصل می‌شود.

پ) با توجه به رابطه‌ی 3 و 4 برای هر یک از معیارها، گزینه‌ ایدئال مثبت و گزینه ایدئال منفی به‌دست می‌آید:

ت) فاصله هر گزینه در هر معیار از گزینه ایدئال مثبت و ایدئال منفی بر اساس نرم اقلیدسی که در رابطه‌ی 5 و 6 نشان داده‌شده، محاسبه می‌شود:

ث) محاسبه‌ی نزدیکی نسبی هر گزینه از گزینه ایدئال: نزدیکی نسبی هر گزینه از گزینه ایدئال از رابطه‌ی 7 به‌دست می‌آید:

ج) گزینه‌ها به ترتیب بزرگ‌ترین  به‌صورت نزولی اولویت‌بندی می‌شوند.

3-5-2. روش بهترین- بدترین

این روش که بر پایه‌ی ماتریس مقایسات زوجی بنا شده، در 2015.م توسط رضایی ابداع گردید. در این روش دو معیار به‌عنوان بهترین و بدترین انتخاب شده و بقیه گزینه‌ها در مقیاس ماتریس مقایسه زوجی با آن‌ها مقایسه می‌شوند. در این روش برای به‌دست آوردن وزن معیارها به مدل‌سازی نیاز داریم؛ در این مدل تابع هدف باید از نوع حداکثر-حداقل فرموله شود (هاشمی طباطبایی، 1398).

بزرگ‌ترین مزیت این روش را می‌توان در توانایی به‌دست آوردن پاسخ با پردازش داده‌های مقایسه‌ای کمتر نسبت به سایر روش‌های مشابه دانست. برای پیاده‌سازی روش BWM باید مراحل زیر را انجام داد:

1) مشخص نمودن معیارهای تصمیم‌گیری  : در این گام لازم است معیارهایی که برای تصمیم‌گیری باید آن‌ها را درنظرگرفت، تعیین کرد.

2) تعیین بهترین (مهم‌ترین، مطلوب‌ترین) و بدترین (کم‌اهمیت‌ترین) معیارها.

3) در این مرحله میزان ارجحیت بهترین معیار نسبت به سایرین با اعداد 1 تا 9 تعیین می‌گردد و به‌صورت  نمایش داده می‌شود که در آن  میزان اهمیت بهترین معیار را نسبت به معیار j  نشان می‌دهد. به‌عنوان نمونه درصورتی‌که معیار دوم، بهترین معیار حاضر در مسئله باشد  خواهد بود.

4) در مرحله چهارم میزان ارجحیت بدترین معیار نسبت به سایرین با اعداد 1 تا 9 تعیین می‌گردد و به‌صورت  نمایش داده می‌شود که در آن  میزان اهمیت بدترین معیار را نسبت به معیار j نشان می‌دهد. به‌عنوان نمونه درصورتی‌که معیار چهارم، بدترین معیار حاضر در مسئله باشد   خواهد بود.

5) به‌دست آوردن اوزان بهینه معیارها : برای به‌دست آوردن اوزان بهینه معیارها، در ابتدا باید با تشکیل زوج‌های  و  نسبت به بررسی وجود ناسازگاری در مقایسات انجام‌شده، اقدام شود؛ در چنین شرایطی بدیهی است در صورت وجود ناسازگاری باید مقدار آن را کاهش دهیم تا بتوان نسبت به اعتبار مقایسات انجام‌شده، اطمینان کسب کرد. درنتیجه برای هر معیار j باید دو عبارت  و  که حداقل‌سازی می‌شود، را حداکثر کرد. از طرفی دیگر، با توجه به عدم امکان منفی بودن وزن معیارها می‌توان مدل بهترین-بدترین را به‌صورت رابطه‌ی 8 در نظر گرفت:

همچنین می‌توان مدل را به شکل رابطه‌ی 9 نیز در نظر گرفت:

رضایی، مدل روش بهترین-بدترین را به‌صورت رابطه‌ی 10 ارائه داده است:

4. یافته‌های تحقیق و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

4-1.تحلیل داده‌ها

4-1-1. نحوه به‌دست آوردن اوزان نهایی و حل به روش تاپسیس

در این قسمت با استفاده از روش بهترین-بدترین به محاسبه وزن معیارها و زیرمعیارهای پرداخته شده است. به این صورت که ابتدا وزن معیارها و زیرمعیارها بر اساس نظرات هر خبره محاسبه می‌شود (در رابطه‌ی 10 توضیح دادیم که جمع به‌دست‌آمده در هر مرحله با یک برابر است)، سپس برای هر خبره به‌صورت جداگانه وزن زیرمعیار و معیار مربوط به آن را در هم ضرب می‌کنیم، عدد به‌دست‌آمده میزان اهمیت یا وزن آن زیرمعیار را برای آن خبره نشان می‌دهد. برای همه‌ی خبره‌ها این کار را تکرار می‌کنیم. با میانگین حسابی گرفتن از هرکدام از زیرمعیار‌ها، وزن نهایی آن زیر معیار به‌دست می‌آید (جدول 10).

لازم به ذکر است که قبل از انجام موارد فوق ابتدا نرخ ناسازگاری پاسخ‌های خبرگان به پرسش‌نامه به‌دست آورده ‌می‌شود.

پس از به‌دست آوردن اوزان نهایی مربوط به هر زیرمعیار، نوبت حل به تاپسیس می‌رسد. ابتدا ماتریس تصمیم‌گیری را تعریف می‌کنیم (جدول 11)، سپس این ماتریس را نرمالایز یا همان بی‌مقیاس می‌‌کنیم (جدول 12)، در ادامه ماتریس به‌دست‌آمده را در اوزان نهایی (جدول 10) ضرب می‌کنیم تا ماتریس بی‌مقیاس وزن‌دار شده به‌دست بیاید (جدول 13). حال باید از ماتریس بی‌مقیاس وزن‌دار شده، گزینه ایدئال مثبت و ایدئال منفی را به‌دست آوریم (جدول 14).

بعد از انجام مراحل ذکرشده، باید فاصله از ایدئال مثبت و ایدئال منفی را محاسبه نماییم (جدول 15). در پایان نیز محاسبه‌ی نزدیکی (فاصله) نسبی هر گزینه نسبت به گزینه ایدئال انجام خواهد شد (جدول 16). با انجام مراحل فوق مناسب‌ترین گزینه مشخص می‌شود (فرمول و روش حل تمامی راه‌حل‌ها در بخش تصمیم‌گیری به تفصیل بیان شده است).

پرسش‌نامه به اهمیت معیارها و زیرمعیارها مربوط می‌شود. با توجه به اینکه مبحث پدافند غیرعامل در حوزه نظامی قرار دارد و پاسخ‌دهنده باید به تعاریف اشراف کامل داشته باشد تا کیفیت پاسخگویی بالا باشد، از پنج نفر خبره در امور نظامی کمک گرفته شد.

4-1-2. بررسی نرخ ناسازگاری مقایسات

در روش بهترین-بدترین گروهی با محاسبه نرخ ناسازگاری در هر پرسش‌نامه و اطمینان از عدم ناسازگاری بالا در همه‌ی پرسش‌نامه‌ها می‌توان نتیجه گرفت که کلیات داده‌های مقایسات زوجی فاقد ناسازگاری هستند (هاشمی طباطبایی، 1398).

نمودار شماره 1.  نرخ ناسازگاری مقایسات زوجی خبرگان

بر همین اساس و طبق پرسش‌نامه موجود، مقایسات در دو سطح معیار و زیرمعیارها صورت پذیرفته است. در سطح معیارها به دلیل وجود یک مقایسه در بین سه معیار اصلی و در سطح زیرمعیارها به دلیل وجود مقایساتی بین زیرمعیارهای عوامل طبیعی، عوامل انسان‌ساخت و اصول پدافند غیرعامل به‌صورت مجزا، سه مقایسه کلی صورت پذیرفته است؛ بدیهی است با وجود چهار مقایسه کلی در پرسش‌نامه به محاسبه چهار نرخ ناسازگاری برای هر پرسش‌نامه نیاز داریم. طبق نمودار (1) میزان نرخ ناسازگاری در مقایسات خبرگان قابل قبول بود. به‌عبارتی، پایایی پاسخ‌های پرسش‌نامه در این مرحله مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است.

4-1-3. نتایج مربوط به وزن‌دهی به معیارها و زیرمعیارها

در روش بهترین‌-بدترین گروهی در صورت عدم نرخ ناسازگاری بالا در هیچ‌‌کدام از مقایسات هر خبره می‌توان با پیاده‌سازی این روش بر روی مقایسات زوجی هر خبره اوزان معیارها و زیرمعیارها را به‌دست آورد. همچنین جهت ادغام نظر خبرگان و محاسبه وزن نهایی هر معیار و زیرمعیار باید از اوزان به‌دست‌آمده توسط نظرات خبرگان، میانگین حسابی گرفت (هاشمی طباطبایی، 1398).

بر اساس مقایسات زوجی هر خبره و روش بهترین-بدترین وزن هر معیار و زیرمعیار به‌دست ‌آمده؛ مقادیر آن در جدول‌های (7) و (8) مشخص شده است.

با توجه به جدول‌های (7) و (8) و توضیحات ارائه‌شده، می‌توان ماتریس وزن زیرمعیارها را در جدول (9) برای هر خبره به‌صورت جداگانه در نظر گرفت.

با میانگین حسابی گرفتن از جدول (9)، وزن نهایی هر زیرمعیار مطابق جدول (10) به‌دست می‌آید. این مقادیر میزان تأثیرگذاری هر یک از زیرمعیارها را بر روی نتیجه نهایی نشان می‌دهد.

4-2. تجزیه‌وتحلیل گزینه‌ها

4-2-1. تشکیل ماتریس تصمیم‌گیری، ماتریس بی‌مقیاس شده و ماتریس بی‌مقیاس وزن‌دار

با توجه به داده‌های جدول (2) الی (6) می‌توان ماتریس تصمیم‌گیری [24] را به‌صورت جدول (11) در نظر گرفت.

همچنین ماتریس بی‌مقیاس شده و ماتریس بی‌مقیاس وزن‌دار شده، به ترتیب در جداول (12) و (13) به‌دست‌آمده است.

جدول (12) ماتریس بی‌مقیاس شده است.

جدول (13) ماتریس بی‌مقیاس وزن‌دار شده است:

4-2-2. اولویت‌بندی گزینه‌ها با پیاده‌سازی روش تاپسیس

4-2-2-1. تعیین راه‌حل ایدئال و ضد ایدئال

با به‌دست آوردن ماتریس بی‌مقیاس وزن‌دار شده می‌توان ایدئال مثبت (ایدئال) و ضد ایدئال (ایدئال منفی) را مشخص کرد. طبق رابطه 7 و 8  به‌صورت زیر عمل می‌کنیم:

• برایمعیارهای مثبت، ایدئال مثبت، برابر بزرگ‌ترین مقدار آن معیار (ماکزیم روی ستون ماتریس وزن‌دار) است.
• برایمعیارهای مثبت، ایدئال منفی، برابر کوچک‌ترین مقدار آن معیار (مینیمم روی ستون ماتریس وزن‌دار) است.
• برایمعیارهای منفی، ایدئال مثبت، برابر کوچک‌ترین مقدار آن معیار (مینیمم روی ستون ماتریس وزن‌دار) است.
• برایمعیارهای منفی، ایدئال منفی، برابر بزرگ‌ترین مقدار آن معیار (ماکزیمم روی ستون ماتریس وزن‌دار) است.

2-2-2-4. محاسبه فاصله از حل ایدئال مثبت و ضد ایدئال

پس از محاسبه ایدئال و ضد ایدئال، بایستی فاصله از آن محاسبه شود. طبق جدول زیر فاصله از ایدئال مثبت و ایدئال منفی محاسبه شده است.

3-2-2-4. محاسبه‌ی نزدیکی (فاصله) نسبی هر گزینه از گزینه ایدئال مثبت و ایدئال منفی

در پایان نیز فاصله نسبی هر گزینه از ایدئال مثبت و منفی محاسبه می‌شود؛ داده‌های مربوط به آن در جدول ذیل قرار گرفته است.

4-2-2-4. تحلیل حساسیت

تحلیل حساسیت را با روش ذیل انجام می‌دهیم: با توجه به جدول (4-5) داده‌های مربوط به مورفولوژی را 5 درصد، داده‌های زمین‌شناسی را 10 درصد و داده‌های فاصله از خطوط انرژی را 7.5 درصد افزایش می‌دهیم.

همچنین داده‌های هیدرولوژی را 5 درصد، فاصله از خطوط ارتباط را 10 درصد و فاصله از دالان هوایی را 7.5 درصد کاهش می‌دهیم و بهترین گزینه را شناسایی می‌نماییم. لازم به ذکر است که عوامل کیفی مانند زیرمعیارهای پدافند غیرعامل را تغییر نمی‌دهیم. جدول (17) با اطلاعات جدید حاصل می‌شود.

5. نتیجه‌گیری و پیشنهادات

1-5. نتیجه‌گیری

 با توجه به بررسی‌های انجام‌شده در این پژوهش می‌توان موارد ذیل را نتیجه گرفت:

1) با توجه به جدول (7)، نظر خبرگان و بر اساس روش بهترین-بدترین، عوامل طبیعی مهم‌ترین و عوامل انسان‌ساخت کم‌اهمیت‌ترین معیار جهت مکان‌یابی مخازن سوخت استراتژیک هستند.

2) مقادیر بزرگ‌تر جدول (10) نشان‌دهنده اهمیت بالاتر هر زیرمعیار در محاسبات پایانی است. زیرمعیار زمین‌شناسی بالاترین اهمیت را دارد، بنابراین در تحلیل حساسیت، بیشترین تأثیر را بر جواب خواهد داشت؛ بعد از آن کاربری اراضی قرار دارد. کمترین اهمیت به فاصله از دالان هوایی مربوط می‌شود. بر اساس جداول 7، 8، 9 و 10) مشاهده می‌شود جمع اوزان برابر با یک است که نشان از درستی محاسبات در هر مرحله دارد.

3) محاسبات روش تاپسیس که در جدول (16) نشان داده شده، نمایانگر فاصله نسبی از ایدئال منفی و مثبت است؛ بنابراین هرچه این فواصل از ایدئال منفی بیشتر باشد، گزینه موردنظر برای احداث مخازن سوخت استراتژیک مناسب‌تر است. بر این اساس، سورمق مناسب‌ترین گزینه است. پس از آن بوانات، پلیس‌راه فسا، سده، نی‌ریز و خنج در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرند.

4) با مقایسه نتایج تحلیل حساسیت می‌توان نتیجه گرفت که افزایش یا کاهش 10 درصدی سایر عوامل کمی مانند زمین‌شناسی یا فاصله از خطوط ارتباط تأثیر چندانی بر انتخاب گزینه مناسب نخواهد داشت و همچنان سورمق مناسب‌ترین گزینه خواهد بود. سایر نقاط پیشنهادی نیز دچار تغییر نخواهند شد ولی اگر زیرمعیار زمین‌شناسی را عاملی منفی در نظر بگیریم، با توجه به جدول (19) نی‌ریز به‌عنوان مناسب‌ترین گزینه معرفی خواهد شد.

2-5. پیشنهادات

پیشنهادهایی که می‌توان در تحقیقات آتی از آن‏ها بهره برد به شرح زیر است:

1) پیشنهاد می‌شود، مکان‌یابی مخازن سوخت استراتژیک با ترکیب روش‌های بهترین-بدترین و تاپسیس برای سایر استان‌های کشور انجام گردد تا مدیران کشور قادر باشند جهت رفع مشکلات احتمالی در زمان بحران اقدامات لازم را انجام دهند.

2) با توجه به تعداد بسیارکم پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه‌ی لجستیک بحران، پیشنهاد می‌شود در راستای جلب‌توجه نگاه ملی به این مبحث و گسترش فرهنگ مدیریت بحران، پژوهش‌های بیشتری در جهت افزایش سرعت واکنش و انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین و لجستیک در حوزه‌های گوناگون داخلی صورت پذیرد.

3) برای ساخت مخازن سوخت استراتژیک، دانشجویان رشته عمران می‌توانند این مخازن را از لحاظ سازه‌ای مورد بررسی قرار دهند و سازه‌ای مناسب و ایدئال برای این مخازن طراحی کنند.

4) با توجه به مشکل کمبود برق در سه‌ماهه‌ی دوم سال در ایران و عدم توازن عرضه با تقاضا، می‌توان از ترکیب روش‌های بهترین-بدترین و تاپسیس، مکان‌یابی‌هایی برای تأسیس نیروگاه‌های تولید برق پیشنهاد داد.

[1]. کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، دانشگاه آزاد اسلامی سیرجان، کرمان، ایران. رایانامه: gh.shahsavani888@gmail.com

[2]. TOPSIS

[3]. Ying Wang

[4]. kurt

[5]. Gu & Zhao

[6]. Saleh & Abdullah

[7]. Best-Worst Method

[8]. Conceament

[9]. Cover

[10]. Seperation

[11]. Deception

[12]. Dispersion

[13]. Early Warning

[14]. Fortification

[15]. اطلاعات مرتبط با پدافند غیرعامل توسط نهاد نظامی تکمیل شده است.

[16]. بخشی از اطلاعات زیرمعیارهای عوامل طبیعی و انسان ساخت بر اساس اطلاعات موجود در فایل GIS پروژه توسعه شبکه برق کشور با پتانسیل‌سنجی انرژِ‌ی‌های بادی خورشیدی استان فارس که در سال 96 الی 99 انجام‌شده، استخراج شده است. بخشی دیگر، از طریق نقشه‌های سازمان‌های زمین‌شناسی و برنامه و بودجه اقتباس گردیده‌اند.

[17]. اطلاعات مربوط به دالان هوایی از سایت flightradar24.com استخراج شده است.

[18]. Single Objective Decision Making (SODM)

[19]. Multiple Criteria Decision Making (MCDM)

[20]. Multiple Objective Decision Making (MODM)

[21]. Multiple Attribute Decision Making (MADM)

[22]. Technique for order preference by similarity to ideal solution (TOPSIS)

[23]. Normalization

[24]. در ماتریس تصمیم‌گیری برای کمی‌سازی داده‌های زیرمعیارهای اصول پدافند غیرعامل، با توجه به مثبت بودن جنبه تمامی زیرمعیارهای اصول پدافند غیرعامل، به امتیاز بسیار زیاد، عدد 9 و به امتیاز بسیار کم، عدد 1 تخصیص داده شده است. همچنین برای امتیازهای مابین اعداد 2،4،6و8 در نظر گرفته شده است.

[25]. فاصله از دالان هوایی عاملی منفی است؛ لذا با رنگ زرد نمایش داده شد.