تدوین اصول طراحی مراکز آموزشی– تحقیقاتی با بهره‌گیری از راهکارهای اقلیمی مناطق کویری و بیابانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد رشته مطالعات معماری ایران، دانشگاه تهران- دانشکده معماری و نویسنده مسئول

چکیده

از شاخصه‌های اصلی معماری ایرانی-اسلامی توجه به اصول اقلیمی در طراحی است. کمبود مطالعات اقلیمی پیرامون مراکز آموزشی و اهمیت آسایش و الگوهای مصرف انرژی در این ساختمان‌ها، لزوم دستیابی به راهکارهای اقلیمیِ قابل اجرا در معماری امروز را آشکار می‌سازد. راهکارهای اقلیمی بیان‌ شده در منابع موجود برای طراحی این مراکز به­صورت کیفی و کلی و با استفاده از روش‌هایی سنتی همراه بوده­اند. در این مقاله برای دستیابی به راهکارهایی ملموس و قابل اجرا (کمی) برای معماری امروزی، در ابتدا پرسشنامه‌ای بازپاسخ میان صاحب‌نظران توزیع و پاسخ‌های کسب شده بررسی و لیست اولیه راهکارها استخراج گردید. سپس برای تعیین میزان تأثیرگذاری راهکارها، با روش دلفی و با  نرم‌افزار SPSS پاسخ‌ها تحلیل و لیست نهایی راهکارها الویت‌بندی شدند. در ادامه با بررسی داده‌های آب‌وهوایی 50 سال گذشته در 6 شهر کویری ایران به‌ عنوان نمونه‌هایی قابل اتکا برای این اقلیم، داده‌های موردنیاز برای تعیین منطقه­ی آسایش این اقلیم بدست‌آمد. در پایان عوامل بیوکلیماتیک و راهکارهای طراحیِ اقلیمی، در نرم‌افزار eQUEST مدل‌سازی شدند. بدین‌صورت که با شبیه‌سازی کامپیوتری فضای یک کلاس ‌درسِ استاندارد برای اقلیم کویری و بیابانی، نتایج پرسشنامه و داده‌های آب‌وهوایی در نرم‌افزار نام­برده اعمال و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند تا بهینه‌ترین شرایط برای طراحی اقلیمی نظیر زاویه‌ی جهت‌گیری ساختمان، ابعاد و جهت پنجره‌ها، عمق و اندازه سایبان‌ها، جنس مصالح و...  بدست‌آید. در پایان این نتیجه حاصل شد که با به ‌کارگیری شرایط مناسب در طراحی فضای درس می‌توان مصرف انرژی  را تا 65% کاهش داد.

کلیدواژه‌ها


احمدی، زهرا و همکاران (1391)، هم‌نشینی فضاهای باز و بسته در معماری مدارس، سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، اداره کل نوسازی مدارس استان تهران.
ادوارد، برایان (1393)، رهنمون‌هایی به‌سوی معماری پایدار، ترجمه ایرج شهروز، تهران: نشر مهرازان.
جودت، محمدرضا (1380)، معماری پایدار، فصلنامه معماری ایران، شماره 5.
حافظیان. طیبه (1390)، معماری محوطه و طراحی فضاهای سبز با رویکرد به فضاهای آموزشی، سازمان نوسازی مدارس.
ضوابط و معیارهای طراحی فضاهای آموزشی (1384)، سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، معاونت فنی و نظارت، دفتر فنی.
فلامکی، محمدمنصور و دیگران (1384)، معماری بومی، تهران: نشر فضا.
قاضی‌زاده، بهرام (1372)، اصول و معیارهای طراحی فضاهای آموزشی و پرورشی، سازمان نوسازی و تجهیز مدارس کشور، چاپ اول.
قبادیان، وحید (1397)، بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران، چاپ دهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
قطبی، مریم (1381)، طراحی اقلیمی ساختمان در جهت کاهش مصرف سوخت (خودکفاسازی ساختمان از نظر انرژی گرمایشی موردنیاز با استفاده از انرژی مستقیم خورشیدی)، دومین همایش بهینه‌سازی مصرف سوخت در ساختمان.
کامل­نیا، حامد (1393)، طراحی محیط‌های یادگیری، انتشارات صبحان نور، چاپ سوم.
کسمایی، مرتضی (1397)، اقلیم و معماری، تهران: انتشارات خاک، چاپ هفتم.
گلکار، کوروش (1379)، طراحی شهری پایدار در شهرهای حاشیه کویر، مجله هنرهای زیبا، شماره 8 ، ص 43-52.
محمدی، حسین (1390)، آب­وهواشناسی کاربردی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نظام‌نامه طراحی فضاهای آموزشی و پرورشی(1388)، سازمان توسعه و تجهیز و نوسازی مدارس کشور، معاونت فنی و نظارت، دفتر فنی.
هاشمی، یوسف (1395)، تنظیم شرایط محیطی در معماری، تهران: انتشارات صانعی.
 
CIBSE Guide (1999); Chartered Institution of Building Services Engineers: A Environmental design.
Lanniello E., Ambrosio Alfano FR. (2010); WS10: the REHVA guidebook on indoor environment and energy efficiency in schools e Part 1. Principles; The REHVA European HVAC Journal; pp.: 38-35
Zhang, G; C. Zhenga et al. (2007), Thermal Comfort Investigation of Naturally Ventilated Classrooms in a Subtropical Region, Indoor a Built Environment, 16(2), pp.148–158.