چالش های بهره‌گیری از فناوری بلاک چین در زنجیره تأمین (با رویکرد فراترکیب و تکنیک آنتروپی شانون)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مهندسی مالی ،دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران،تهران،ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار علوم دفاعی راهبردی، دانشکده دفاع ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی،،تهران،ایران

3 دانش آموخته دکتری علوم دفاعی راهبردی،دانشکده دفاع ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی،تهران،ایران

4 دانش آموخته دکتری علوم دفاعی راهبردی،مدیر گروه پژوهشی آماد و زنجیره تامین دفاعی،پژوهشکده آماد و فناوری و عرصه های نوپدید دانشگاه عالی دفاع ملی،تهران،ایران

چکیده

فناوری بلاک‌چین به‌عنوان یک فناوری نوظهور مؤثر بر محرمانگی، امنیت، کیفیت خدمات و شفافیت زنجیره‌های تأمین شناخته‌شده است. زنجیره تأمین هم شبکه‌ای متشکل از منابع مالی، انسانی، فناوری-ها، تجهیزات و شرکت‌های متمرکز بر تولید، تأمین و توزیع مواد خام، محصولات و خدمات به مصرف‌کنندگان است که به نظر می‌رسد مشکلات زنجیره‌های تأمین سنتی را می‌توان از طریق فناوری بلاک‌چین به‌صورت کاملاً فناورانه مرتفع نمود؛ بهره‌گیری از این فناوری در زنجیره‌ تأمین علی‌رغم مزایای که برای زنجیره تأمین ایجاد می‌نماید به علت عدم شناخت کافی از پیامدهای پیاده‌سازی با چالش‌ها و موانعی مواجه است، بنابراین قبل از بهره‌گیری سریع این فناوری در زنجیره تأمین ابتدا بایستی چالش‌ها و موانع پیشروی آن شناسایی گردد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی (فراترکیب تحقیقات انجام‌شده پیشین) به بررسی و شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های این چالش‌ها پرداخته است. نتایج حاصله که با بهره‌گیری از تکنیک آنتروپی شانون و رتبه‌بندی شاخص‌های استخراج شده است، نشان می‌دهد شاخص‌های «مقاومت کارکنان و مدیران در برابر تغییرات»، «یکپارچگی اطلاعات» و «درخطر بودن اطلاعات شرکا و اعضاء زنجیره تأمین» بیشترین وزن در میان شاخص‌های به‌دست‌آمده از طریق فراترکیب مطالعات پیشین را دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اصل مقاله

 

  1. مقدمه

گسترش تعداد سطوح زنجیره تأمین و گستردگی جغرافیایی آن­، زنجیره تأمین را با چالش‌های زیادی در فرایند راهبری آن مواجه کرده است. همچنین، جهانی‌شدن، سیاست‌های نظارتی متنوع، عدم قطعیت­ها و نیز رفتارهای فرهنگی و انسانی متنوع در شبکه‌های زنجیره تأمین مشکلات زیادی در ارزیابی و مدیریت اطلاعات این زنجیره ایجاد کرده است. علاوه‌بر این، تراکنش‌های نادرست، جعل، کلاهبرداری و عملکرد ضعیف طرف‌های زنجیره تأمین موجب شده اعتماد بین آن­ها کاهش‌یافته و درنتیجه نیاز به اشتراک‌گذاری بیشتر و اعتبارسنجی قوی‌تر اطلاعات مشهود باشد (فلاح و همکاران[5]، 2021).

باتوجه‌به افزایش روزافزون صنایع در سطح جهان برای پیوستن به زنجیره‌ تأمین بین‌المللی و جهانی‌شدن عمودی و افقی صنایع و چالش‌های موجود در این راستا بر سر راه تجارت بین‌الملل و ارزش‌افزوده مطلوب ایجادشده توسط کاربرد فناوری اطلاعات در این زمینه، انگیزه زیادی جهت شناسایی جنبه‌های مختلف اشتراک دو حوزه فناوری جدید اطلاعاتی و مدیریت زنجیره تأمین و برداشتن گام‌هایی برای پاسخگویی به مسائل موجود در این زمینه فراهم ‌شده است. یکی از برترین فناوری‌هایی که توجه اکثر فعالان در این حوزه را به خود جلب کرده، فناوری «بلاک‌چین» است. این فناوری باتوجه‌به ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود اهمیت ویژه‌ای در نظر مدیران و محققان صنعت و زنجیره تأمین در جهان کسب کرده است. فناوری بلاک‌چین، می‌تواند ارتباط داده‌های بین طرفین در زنجیره تأمین را بدون واسطه یک سازمان مرکزی و به‌صورت قابل‌اعتماد امکان‌پذیر نموده و با تأیید و اضافه‌کردن داده‌ها در زمان واقعی، شفافیت را در سراسر زنجیره تأمین افزایش دهد (نهر و همکاران[6]، 2022).

در دنیای امروز که فناوری‌های دیجیتال به‌سرعت در حال تحول می­باشند، امنیت و شفافیت در حوزه زنجیره تأمین اهمیت ویژه‌ای یافته است. عدم ردیابی به‌موقع مواد و محصولات، آسیب‌های زیادی را به زنجیره تأمین وارد می­کند. همچنین بر اثر جعل و تقلب، بسیاری از مواد اولیه، قطعات و محصولات تقلبی وارد زنجیره تأمین می‌شوند؛ این موضوع هزینه‌های هنگفتی را بر زنجیره تأمین سازمان­ها تحمیل کرده است. بلاک‌چین به دلیل ساختار غیرمتمرکز و قابلیت‌های بی‌نظیرش در ارائه امنیت و شفافیت، به‌عنوان یک راه‌حل جدید و کارآمد در مدیریت زنجیره تأمین مطرح می­شود و بسیاری از شرکت‌ها و نهادهای مالی بزرگ در سراسر جهان به دنبال راه‌حل‌های مبتنی بر بلاک‌چین برای بهبود کارایی و امنیت سامانه‌های زنجیره تأمین خود هستند (کیانی‌فر و همکاران، 1403: 14)؛ بنابراین می‌توان گفت فرصت‌های مناسبی برای تحقیق و شناسایی کاربردهای عملیاتی این فناوری در زنجیره­های تأمین فراهم‌ شده است، ولی بااین‌حال قبل از به‌کارگیری و استقرار این فناوری در سطوح عملیاتی زنجیره تأمین، بایستی ضرورت زمینه‌های اجرای این فناوری، چالش‌ها و موانع به­کارگیری آن در زنجیره تأمین مشخص شوند (چاندان و همکاران[7]، 2023).

ضرورت و اهمیت شناسایی این چالش‌ها در ابعاد مختلف عبارت‌اند از:

  • ارائه اقدامات و راهبردهای مناسب جهت حل چالش‌ها؛
  • اتخاذ تصمیمات درست و منطقی بر اساس اهمیت هرکدام از چالش‌ها؛
  • فراهم کردن زمینه‌ مناسب برای مطالعه بیشتر پیرامون استفاده از فناوری بلاک‌چین جهت ارتقای کارایی و اثربخشی زنجیره تأمین؛
  • درک متقابل از این فرصت‌ها و تهدیدها، زمینه‌ساز همکاری و ترکیب مؤثر این فناوری در فرایندهای زنجیره­های تأمین خواهد بود.

بنابراین فناوری بلاک‌چین از قابلیت‌های بسیاری برای مدیریت بهینه و بهبود عملکرد زنجیره تأمین برخوردار است؛ اما تحقق بازگشت سرمایه اولیه و استفاده درست از آن مستلزم ارزیابی دقیق و مناسب زیرساخت‌های این فناوری است، چراکه این فناوری نوپا، دارای محدودیت‌ها متعددی است که جنبه‌های مختلف آن به‌طور مداوم در حال کشف و توسعه بوده و این موضوع سبب بروز چالش‌هایی ازجمله چالش‌های یکپارچه‌سازی، امنیت و حریم خصوصی و... در مورد به‌کارگیری آن می‌شود (ایرانمنش[8]، 2023).

با توجه به مطالب ذکرشده مسئله و هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی چالش‌های بهره‌گیری از فناوری زنجیره‌بلوکی در زنجیره تأمین با درنظرگرفتن طیف گسترده‌ای از عوامل (نه‌فقط عوامل فنی) است؛ چرا که علی‌رغم مزایای به‌کارگیری این فناوری در زنجیره تأمین به علت عدم شناخت کافی از پیامدهای به‌کارگیری آن، چالش­های و موانع متعددی در مسیر بهره‌گیری از بلاک‌چین در حوزه‌های مختلف زنجیره­های تأمین مواجه است. ازاین‌رو، به شناسایی و دسته‌بندی این چالش­ها و تبیین ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های آن­‌ها می‌پردازیم؛ جهت دستیابی به این هدف از مطالعه عمیق پژوهش­های گذشته با رویکرد فراترکیب و رتبه‌بندی آن­ها با استفاده از روش‌های آماری مانند تکنیک آنتروپی شانون، استفاده شده است.

 

  1. مبانی نظری و پیشینه‌شناسی تحقیق

2-1. پیشینه‌شناسی تحقیق

در مورد به­کارگیری فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین و چالش‌های مرتبط با آن مطالعات متعددی صورت‌گرفته است؛ هرکدام از این مطالعات نیز به بیان چالش و موانع متفاوتی پرداخته‌اند.

«حافظ‌رضا و همکاران» در مطالعه‌ای با عنوان «چالش‌های امنیتی سامانه‌های زنجیره تأمین مبتنی بر بلاک‌چین» (2022) اذعان می‌دارند که چالش‌های امنیتی ازجمله مسائل مرتبط با هک و شفافیت تأثیر بسیاری در پذیرش یا رد بلاک‌چین در زنجیره دارند. به اعتقاد آن‌ها علی‌رغم این‌که امنیت زنجیره تأمین با استفاده از فناوری بلاک‌چین افزایش می‌یابد ولی به علت عدم اطمینان کامل از پیامدهای حاصل از به‌کارگیری آن در زنجیره تأمین، همچنان مشکلات امنیتی ازجمله چالش‌های آن است.

 «رجب‌زاده» و «اسماعیلی» در مقاله‌ای مشترک تحت عنوان «فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین: چالش‌های پیش‌روی اتخاذ بلاک‌چین در زنجیره تأمین» (1398) به بررسی چالش‌های به­کارگیری این فناوری در زنجیره تأمین پرداخته­اند. در این مطالعه، بلاک‌چین به‌عنوان یک فناوری نوظهور که می‌تواند تأثیر چشمگیری بر زمینه‌های مختلف کسب و کارهای سازمان ازجمله زنجیره تأمین داشته باشد، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش بر توجه به روابط میان شرکای زنجیره تأمین و مدیریت تغییر در اتخاذ این فناوری تأکید می‌نماید و چالش­های پیش‌روی اتخاذ فناوری بلاک‌چین را برای اولین‌بار شناسایی و دسته‌بندی شده است. دسته‌بندی چالش‌ها به ترتیب عبارت‌اند از: گروه چالش‌های سازمانی، گروه چالش­های میان سازمانی، گروه چالش­های بیرونی و گروه چالش­های فناورانه.

«آقاجانی و همکاران» در مقاله‌ای تحت عنوان «شناسایی و اولویت‌بندی چالش‌های پیاده‌سازی فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین: رویکرد گروهی BWM[9] بیزین» (1400) به بررسی مخاطرات پیش‌روی پذیرش بلاک‌چین پرداختند. در این پژوهش جهت دستیابی به هدف از فن تصمیم‌گیری چند شاخصه گروهی بیزین و بررسی جامع و دقیق کلیه چالش‌های مطرح‌شده در کتاب‌ها و مقالات استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش مهم‌ترین چالش‌های شرکت­ها در پیاده‌سازی این فنّاوری عبارت‌اند از: چالش‌های امنیت، فنی و سازمانی. علاوه‌بر این، در بین شاخص‌های چالش­های پژوهش، شاخص‌های مقیاس‌پذیری ضعیف، حریم خصوصی، محرمانه بودن اطلاعات و حملات سایبری به ترتیب از بالاترین اهمیت برخوردارند.

 «رحیمی» و همکاران در مقاله‌ مشترکشان تحت عنوان «بررسی نقش فناوری بلاک‌چین در بهبود عملکرد زنجیره تأمین» (1400) صنایع دفاعی فناوری بلاک‌چین را به‌عنوان یک دفتر دیجیتال توزیع‌شده که شفافیت، قابلیت ردیابی و امنیت را تضمین می‌کند، معرفی کردند و آن را نویدبخش کاهش برخی از مشکلات مدیریت زنجیره تأمین صنایع دفاعی می‌دانند. آن‌ها مهم‌ترین الزامات به­کارگیری هر فناوری را شناسایی موانع پیش‌روی آن می‌دانند و با استفاده از مدل‌های ساختار تفسیری به بررسی و دسته‌بندی چالش‌‍‌ها پرداختند. بر اساس یافته‌های تحقیق موانع درون‌سازمانی، مهم‌ترین مانع به‌کارگیری فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین صنایع دفاعی است.

«کومار»[10] و همکاران در مطالعه­ای با عنوان «بلاک‌چین در مدیریت زنجیره تأمین: ترکیبی از موانع و عوامل توانمند برای مدیران» (2023) به بررسی چالش‌ها در زمینه به­کارگیری فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین پرداخته‌اند. رویکرد مطالعه، اکتشافی است و به کمک خبرگان و ارزیابی سایر شاخص‌ها به بررسی چالش‌های موجود می‌پردازند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد مهم‌ترین چالش موجود برای پذیرش بلاک‌چین در زنجیره تأمین، عدم درک صحیح و آشنایی درست با این فناوری توسط مدیران است. به‌عبارتی‌دیگر، بلاک‌چین ظرفیت تغییر مدیریت زنجیره تأمین را دارد؛ لذا این تغییرات احتمالاً برای برخی از مدیران سازمان‌ها و زنجیره تأمین خوشایند نیست و در مقابل آن مقاومت نشان خواهند داد. ازاین‌رو، از نظر آن‌ها مهم‌ترین چالش استفاده از بلاک‌چین در زنجیره تأمین عدم آشنایی مدیران با این فناوری و مقاومت در برابر تغییرات است.

«پرومال»[11] و همکارانش در کتابی با عنوان «رویکرد[12]ISM  و [13]MICMAC برای ارزیابی چالش‌های اجرای فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین» (2023) به مخاطرات اساسی در این زمینه پرداخته‌اند. آن‌ها در راستای پذیرش و اجرای بلاک‌چین در زنجیره تأمین ده چالش را شناسایی کرده‌اند. این چالش‌ها عبارت‌اند از:

  • شهرت ضعیف و نبود پیشینه قوی در مورد به‌کارگیری آن،
  • ضعف مهارت توسعه‌دهندگان،
  • مخاطرات مربوط به مقیاس‌پذیری،
  • مخاطرات استانداردسازی،
  • بحث‌های مرتبط با حریم خصوصی،
  • عملکرد آهسته،
  • عدم مقررات،
  • مصرف انرژی نامشخص،
  • عدم آگاهی کامل،
  • عدم کار گروهی.

«رحمتی»[14] در مقاله‌ای تحت عنوان «ارزیابی چالش‌های زنجیره تأمین مبتنی بر بلاک‌چین (یک نظرسنجی)» (2023) ضمن معرفی بلاک‌چین به‌عنوان یک فناوری نوظهور، آن را بسیار تأثیرگذار در زنجیره تأمین دانسته است. او استدلال می‌کند که بسیاری از مشکلات زنجیره‌های تأمین فعلی به کمک این فناوری قابل‌حل است؛ اما می‌تواند زنجیره تأمین را با چالش‌هایی مواجه کند. یافته تحقیق چالش‌های به‌کارگیری فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین را در قالب دو دسته با عناوین چالش‌های سازمانی (درون‌سازمانی و برون‌سازمانی) و چالش‌های فنّاوری، طبقه‌بندی کرده است.

تحقیقات انجام‌شده در این زمینه، بیشتر بر مزایای استقرار این فناوری تمرکز داشتند و کمتر به بررسی سایر عوامل چالش‌برانگیز برای زنجیره تأمین، پرداختند. همچنین در بیشتر مطالعات گذشته چالش‌های فنی به‌کارگیری این فناوری در زنجیره تأمین مورد توجه قرار گرفته و ابعاد دیگر در نظر گرفته نشده است. علاوه‌بر این، میزان اهمیت هرکدام از این چالش‌ها مشخص نگردیده و چالش‌ها رتبه‌بندی نشده‌اند.

 

2-2. مبانی نظری و مفهوم‌شناسی

2-2-1. زنجیره تأمین

زنجیره تأمین، سامانه‌ای یکپارچه و متشکل از اعضاء مرتبط باهم جهت انجام عملیات مدیریت ایده، مدیریت تقاضا و مدیریت تأمین، ردیابی توزیع فیزیکی و کسب رضایتمندی مصرف‌کننده است که به‌صورت کاملاً هماهنگ موجب مدیریت صحیح منابع (تجهیزاتی، نیروی انسانی، مالی)، سرعت و شفافیت در فرایندها (مدیریت لجستیک، مدیریت روابط و مدیریت اطلاعات) و جریان‌های مواد، اطلاعات تخصصی و جریان‌های مالی می‌گردد. مدیریت زنجیره تأمین نیز دربرگیرنده مجموعه فعالیت‌های نظام‌مند درونی و بیرونی یک سازمان است که به‌صورت مدون و با دیدی کلی‌نگر در جهت بهینه‌سازی فرایندها با حداقل هزینه‌ها و حداکثر کارایی است (رضائی، 1403: 33).

 

1-1-2-2. فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تأمین

الف) مدیریت اطلاعات

امروزه نقش، اهمیت و جایگاه اطلاعات برای همگان بدیهی است. گردش مناسب و انتقال صحیح اطلاعات باعث‏ می‏شود تا فرایندها مؤثرتر و کاراتر گشته و مدیریت آن‌ها آسان‌تر گردد. در بحث زنجیره تأمین‏ اهمیت موضوع‏ هماهنگی در فعالیت‌ها، بسیار حائز اهمیت است. این نکته در بحث مدیریت اطلاعات در زنجیره، مدیریت سامانه‌های اطلاعاتی و انتقال‏ اطلاعات نیز صحت دارد؛ لذا مدیریت اطلاعات‏ هماهنگ و مناسب میان شرکا باعث خواهد شد تا تأثیرات فزاینده‏ای در سرعت، دقت، کیفیت و جنبه‏های دیگر داشته باشیم.

 

ب) مدیریت لجستیک

این بخش کلیه فعالیت‌های فیزیکی از مرحله تهیه ماده خام تا محصول نهایی شامل‏ فعالیت‌های زنجیره تأمین را به خود اختصاص‏ می‌دهد. درواقع، محدوده لجستیک تنها جریان‏ مواد و کالا نبوده بلکه محور فعالیت‌های زنجیره‏ تأمین است. این روابط و اطلاعات و ابزارهای‏ پشتیبان آن جهت بهبود در فعالیت‌های آن هستند.

 

پ) مدیریت روابط

مهم‌ترین‏ بخش «مدیریت زنجیره تأمین» به‌خاطر سازوکار آن، «مدیریت روابط در زنجیره تأمین» است که تأثیر شگرفی بر همه‏ زمینه‏‌های این زنجیره و سطح‏ عملکرد آن دارد. در بسیاری از موارد، سامانه‌های اطلاعاتی و فناوری موردنیاز برای فعالیت‌های مدیریت زنجیره تأمین به‌ سهولت در دسترس بوده و می‏‌توانند در یک دوره زمانی‏ نسبتاً کوتاه تکمیل و به کار گمارده شوند (رضائی، 1403: 77).

 

2-1-2-2. جریان‌های زنجیره تأمین

یک زنجیره تأمین معمولاً دارای پنج لایه تأمین‌کننده، تولیدکننده، توزیع‌کننده، خرده‌فروش و متقاضی نهایی است. بین سطوح زنجیره تأمین، سه جریان اصلی شامل جریان مواد، جریان اطلاعات و جریان مالی وجود دارد:

  • جریان مواد و کالا: از تأمین‌کننده شروع‌شده و به متقاضی نهایی ختم می‌شود؛
  • جریان اطلاعات: در زنجیره تأمین به شکل کاملاً معکوس در طول شبکه جریان دارد. به‌عبارت دیگر، اطلاعات ابتدا از سمت مصرف‌کننده دریافت شده، و پس از تجمیع از خرده‌فروشان، به توزیع‌کننده منتقل‌شده و با انتقال آن به تولیدکننده حجم تولید مشخص می‌شود. در انتها نیز پس از تعیین حجم تولید توسط تولیدکننده اطلاعات، مواد اولیه موردنیاز به تأمین‌کننده منتقل‌شده و حجم خرید مشخص می‌شود؛
  • جریان مالی و یا انتقال اعتبار مالی: معمولاً در یک زنجیره تأمین از انتهای زنجیره به ابتدای زنجیره و بالعکس منتقل می‌شود.

 توجه به این سه جریان جهت مدیریت زنجیره تأمین، ضروری است. جریان مواد از تأمین‌کننده شروع ‌شده و به مشتری نهایی ختم می‌شود. جریان مالی و انتقال اعتبار مالی معمولاً در یک زنجیره تأمین مستقیم از انتهای زنجیره به ابتدای زنجیره، منتقل می‌شود (رضائی، 1403: 54).

 

2-2-2. بلاک‌چین

واژه بلاک‌چین ترکیبی از دو کلمه بلوک و زنجیره است. در هر بلوک، اطلاعاتی نظیر مشخصات پرونده کاربران تا جزئیات تراکنش‌های یک شبکه پولی مانند بیت‌کوین می‌تواند ثبت شود. اطلاعات در بلوک‌ها ثبت می‌شوند و بلوک­ها باهم به‌صورت زنجیرهای مرتبط می‌شوند (افشار و موحدی‌صفت، 1399: 21). در جدول (1) چند تعریف از بلاک‌چین براساس منابع متنوع و نگرش محققان خارجی آورده شده است.

 

جدول شماره 1. تعاریف زنجیره بلوکی

منبع

تعریف

لای هوک[15] (2023)، «فناوری بلاک‌چین»، ص 125.

بلاک‌چین یک شبکه نظیر به دیجیتال است که امکان مدیریت امن و غیرمتمرکز و پردازش تراکنش‌ها را فراهم می‌کند. همچنین روشی برای ضبط و مدیریت داده‌هاست که تغییر، هک‌شدن یا دستکاری آن توسط منابع غیرقانونی دشوار است.

کان ژو[16] (2023)، «مقدمه بر فناوری بلاک‌چین».

بلاک‌چین یک فناوری غیرمتمرکز است که برای به‌ اشتراک‌گذاری، تکثیر و همگام‌سازی داده‌ها در مکان‌های مختلف استفاده می‌شود و تراکنش‌های قابل‌اعتماد در محیط‌های غیرقابل‌اعتماد را تضمین می‌کند.

ارس بوزکور[17] (2020)، «فناوری بلاک‌چین به‌عنوان یک زیرساخت پل ارتباطی بین فرایندهای یادگیری غیررسمی و رسمی»، صص 15- 1.

بلاک‌چین یک فناوری دفتر غیرمتمرکز است که ثبت سوابق ایمن و شفاف را تضمین می‌کند. فرایندهای یادگیری رسمی و غیررسمی را به‌هم متصل می‌کند و ظرفیت یادگیری مادام‌العمر را از طریق سازگاری وب3 افزایش می‌دهد.

 

1-2-2-2. ویژگی‌های زنجیره‌بلوکی

الف) غیرقابل‌تغییر بودن

در یک زنجیره بلوک، اطلاعات بلوک‌ها قابل ‌تغییر و حذف نیستند؛ یعنی اگر اطلاعاتی در قالب بلوک ثبت شود و این بلوک به زنجیره اضافه شود، همه اعضا می‌توانند آن را ببینند و دیگر قابلیت ‌تغییر ندارد.

 

ب) عدم تمرکز

بلاک‌چین به گروهی که آن را ایجاد کرده­، تعلق دارد؛ همه‌ی اعضاء نیز در کل آن زنجیره مشارکت دارند. مدیریت این شبکه به‌صورت اشتراکی است. در این روش، انجام محاسبات و مدیریت شبکه توسط همه اجزای شبکه انجام می‌شود نه در یک نقطه. به‌عنوان‌ مثال، دادوستدهای مربوط به پول فیزیکی در هر کشور از طریق بانک مرکزی نظارت می‌شود اما معاملات مربوط به ارزهای دیجیتال، توسط شبکه‌ای از رایانه‌ها و به‌صورت توزیع‌شده، تأیید می‌شود.

 

پ) امنیت

اطلاعات در بلاک‌چین ابتدا رمزنگاری شده و سپس ذخیره می‌شوند؛ این امر باعث افزایش امنیت اطلاعات می‌گردد. ایجاد یک نسخه کدگذاری شده از داده‌ها نمونه‌ای از اقدامات امنیتی است. برای ایجاد امنیت، بلاک‌چین داده‌ها را با استفاده از قوانین پیچیده ریاضی و نرم‌افزاری ذخیره می‌کند و بدین‌وسیله هکرها و مهاجمان کار راحتی برای دستکاری و یا هک داده‌ها نخواهند داشت.

 

ت) شفافیت

در زنجیره‌ بلوکی، اطلاعات برای همه اعضای آن قابل‌ مشاهده است؛ بنابراین شفافیت به طور کامل در شبکه وجود دارد. به‌خاطر این ویژگی قابلیت ردیابی اطلاعات، افزایش‌ و جعل و تقلب کاهش یافته است (موحدی‌صفت، 1401: 28- 29-30).

 

2-2-2-2. بلاک‌چین در زنجیره تأمین

به‌کارگیری فناوری‌ بلاک‌چین نیازمند درنظرگرفتن طیف گسترده‌ای از عوامل است و نمی‌توان فقط بر عوامل فنی اتکا کرد. درحالی‌که ادبیات موضوعی در مورد فناوری بلاک‌چین به‌تازگی ظهور کرده و بیشتر مطالعات بر ساختارهای فناوری متمرکز هستند و تمایل به نادیده ‌گرفتن پیچیدگی‌های سازمانی و سایر عوامل در پذیرش این فناوری دارند (جانسن، 2020).

فناوری بلاک‌چین به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد، کاربردهای متعددی در مدیریت زنجیره تأمین دارد. این فناوری مزایای بسیاری برای زنجیره تأمین ایجاد می‌کند مانند:

  • تسریع در فرایند تراکنش‌های مالی؛
  • کاهش هزینه در اثر حذف واسطه‌ها (کیانی‌فر و همکاران، 1403: 12).

در جدول ذیل برخی از مزایا و معایب بهره‌گیری از این فناوری قید گردیده است:

 

جدول شماره 2. مزایا و معایب بهره‌گیری از زنجیره بلوکی

 

 

مزایا

استفاده از قراردادهای هوشمند کاهش خطای انسانی

افزایش شفافیت

جلوگیری از جعل و تقلب

استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری پیشرفته

بهبود قابلیت‌های حسابرسی، نظارت و ردیابی

افزایش کارایی

 

 

معایب

عدم هماهنگی لازم با سیستم‌های بانکی و مالی جاری

احتمال حملات 51 درصدی و تضعیف امنیت

زیرساخت‌های گران فناوری بلاک‌چین

محرمانگی‌ها و نگرانی در مورد برهم‌خوردن حریم خصوصی

 

  1. روش‌شناسی تحقیق

پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع توسعه‌ای-کاربردی و بر مبنای ماهیت داده، کیفی است. روش‌ گردآوری داده‌ها، اسنادی است. روش انجام پژوهش، تحلیلی- توصیفی بوده و داده‌های کیفی با استفاده از روش فراترکیب جمع‌آوری می‌شوند؛ فراترکیب یک مطالعه کیفی است که اطلاعات و یافته‌های استخراج‌شده از مطالعات دیگر را با موضوع مرتبط و مشابه بررسی می­کند. بنابراین نمونه موردنظر برای فراترکیب از مطالعات منتخب و بر اساس ارتباط آن‌ها با سؤال پژوهش تشکیل می‌شود.

روش فراترکیب مرور یکپارچه ادبیات کیفی موضوع موردنظر نیست؛ بلکه تجزیه‌وتحلیل یافته­های این مطالعات است (صدیقی و همکاران، 1398: 21). فراترکیب با ارائه نگرشی نظام­مند برای پژوهشگران از طریق ترکیب پژوهش‌های کیفی مختلف به کشف موضوعات و استعاره‌های جدید و اساسی می‌پردازد. این روش معرف یک عصاره از تفسیر مطالعات مشابه نیست، بلکه یکپارچه‌سازی تفسیر یافته‌های اصلی مطالعات منتخب (به‌منظور ایجاد یافته‌های جامع و تفسیری) را در برمی‌گیرد که حاکی از فهم عمیق پژوهشگر در این زمینه است.

به‌کارگیری روش فراترکیب مستلزم این است که پژوهشگر بازنگری دقیق و عمیقی انجام دهد و یافته‌های پژوهش کیفی مرتبط را ترکیب کند. پژوهشگران از طریق یافته‌های مقالات اصلی پژوهش، واژه‌هایی را آشکار و ایجاد می‌کنند که نمایش جامع‌تری از پدیده‌های مورد بررسی نشان می‌دهد.در پژوهش حاضر جهت دستیابی به هدف تحقیق، از روش فراترکیب مطابق با الگوی هفت‌مرحله‌ای سندلوسکی و باروسو (2007) به شرح شکل (1) استفاده ‌شده است.

                           

شکل شماره 1. مراحل اجرای تحقیق

  1. یافته‌های تحقیق و تجزیه و تحلیل داده‌ها

1-4. گام اول: تنظیم سؤال پژوهش

چنانچه سؤال پژوهش محدود و سخت‌گیرانه باشد، مطالعات معدودی شناسایی می‌گردد و احتمال تعمیم‌ یافته‌ها را کاهش می‌دهد. در نقطه مقابل اگر سؤال پژوهش خیلی گسترده باشد، ممکن است نتیجه­گیری برای جامعه کاربردی نداشته باشد. بنابراین در راستای دستیابی به هدف مورد نظر با استفاده از روش فراترکیب سؤالات زیر تدوین ‌شده است و سؤال اصلی عبارت است از: «چالش‌های بهره‌گیری از فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین کدام‌اند؟»

 

جدول شماره 3. سؤالات پژوهش

موارد

سؤال‌های پژوهش

چه چیزی

چالش‌ها و به­کارگیری بلاک‌چین در زنجیره تأمین چیست؟

جامعه موردمطالعه

جامعه مورد مطالعه جهت دستیابی به این مؤلفه‌ها و شاخص‌ها چیست؟

چه زمانی

پژوهش در چه بازه زمانی مورد مطالعه قرار گرفته است؟

چگونگی گردآوری اطلاعات

چه روشی برای فراهم کرد مطالعات استفاده ‌شده است؟

 

4-2. گام دوم: مرور نظام­مند ادبیات

در این مرحله، جهت مرور نظام­مند ادبیات از انواع موتورهای جستجو استفاده‌ شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل مقاله­ها، گزارش­های پژوهشی، کتاب‌ها، پایگاه‌های داده و نشریه‌های داخلی و خارجی (فارسی و انگلیسی) در بین سال‌های 2015.م الی 2024.م موجود در زمینه به‌کارگیری بلاک‌چین در زنجیره تأمین است.

 واژه‌های کلیدی که برای جستجو در پایگاه داده‌های IEEE، ساینس دایرکت، گوگل اسکولار، وایلی، سیویلیکا، ایران‌داک و... استفاده شده، عبارت‌اند از: «بلاک‌چین در زنجیره تأمین، تهدیدات بلاک‌چین در زنجیره تأمین، چالش‌های بلاک‌چین در زنجیره تأمین، مزایای بلاک‌چین در زنجیره تأمین، موانع به‌کارگیری بلاک‌چین در زنجیره تأمین و...». درنتیجه‌ی این جستجو در پایگاه داده، 246 مقاله در بازه زمانی موردنظر یافت شد.

 

4-3. گام سوم: کاوش و انتخاب متون

بعد از مرور ادبیات، بررسی مقالات به‌دست‌آمده انجام شد و از میان آن‌ها 36 مقاله مناسب انتخاب ‌گردید. در شکل (3) خلاصه‌ای از چگونگی انتخاب مقالات نشان داده‌ شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل شماره 2. نتایج جستجو

جهت تعیین روایی روش فراترکیب از ابزار ارزیابی «حیاتی کَسپ»[18] استفاده ‌شده است. خروجی‌ها نشان می‌دهد 33 مقاله از مقالات انتخاب‌شده امتیاز بالای 25 را به خود اختصاص داده‌اند؛ این موضوع نشان‌دهنده روایی مناسب روش فراترکیب است.

 

4-4. گام چهارم: استخراج اطلاعات متون

مقالات انتخاب‌شده در مرحله قبل به‌منظور تشخیص چالش‌های به‌کارگیری فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین، چندین‌بار موردمطالعه قرار گرفته‌اند و شاخص‌های مرتبط با هدف و موضوع شناسایی گردید. سپس باتوجه‌به تناسب شاخص‌ها به گروه‌بندی آن‌ها در مؤلفه‌ها پرداخته شده است. در نهایت نیز هرکدام از مؤلفه‌ها با بهره‌گیری از مطالعات گذشته و نظرات خبرگان در ابعاد متعدد دسته‌بندی ‌شدند. جدول (3) مقالات دسته‌بندی ‌شده به همراه نام نویسندگان و سال انتشار آن‌ها را نشان می‌دهد آ

             جدول شماره 4. شاخص‌بندی متون پژوهش

شاخص

برخی منابع

 

 

مقاومت کارکنان و مدیران در برابر تغییرات ناشی از بهره‌گیری فناوری

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

سی چن[19] (2020)،

خالید (2023)،

جیگولی (2023)،

سارتاک دهینجرا (2024)،

اوساتو آیتوهان (2024).

 

 

کمبود نیرو متخصص مرتبط با فناوری

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

سوهایل جابار[20] (2021)،

پیده لیو[21] (2021)،

خالید (2023)،

رحیمی و همکاران (1400)،

پرومال و همکاران (2023).

 

ضعف آگاهی و اعتماد مدیران و کارکنان به فناوری

پیده لیو (2021)،

سی چن (2020)،

رحیمی و همکاران (1400)،

مریم رحمتی (2023)

 

 

ضعف دانش مدیران و کارکنان درباره فناوری

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

سوهایل جابار (2021)،

شایک (2020)،

خالید (2023)،

اوساتو آیتوهان (2024)

 

نامطلوب بودن برهم‌خوردن ساختارها و فرایندهای قدیم

سوهایل جابار (2021)،

شایک (2020)،

اوساتو آیتوهان (2024)

نداشتن بخش مجزا در ساختار سازمانی جهت پیاده‌سازی و نظارت و کنترل

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

جیگولی (2023)،

شایک (2020)،

پیده لیو (2021)،

اوساتو آیتوهان (2024).

 

عدم زیرساخت متناسب با استقرار فناوری

مریم رواقی (1400)،

ژانگ[22] (2024)،

خالید (2023)،

پیده لیو (2021).

 

 

 

چالش ادغام زیرساخت‌های فناوری جدید و زیرساخت‌های موجود

فاطمه سجادیان (1402)،

مریم رواقی (1400)،

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

ژانگ (2024)،

شایک (2020)،

موهامد بن[23] (2024)،

جیگولی (2023)،

پیده لیو (2021)

 

 

عدم آیین‌نامه و قانون مشخص برای اجرا و کنترل

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

سوهایل جابار (2021)،

خالید (2023)،

پیده لیو (2021)،

پرومال و همکاران (2023)

 

 

عدم راهبردهای مشخص جهت پیاده‌سازی

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

سوهایل جابار (2021)،

خالید (2023)،

کاتسیکوالی (2021)،

پرومال و همکاران (2023)

عدم آیین‌نامه‌های مالی و مسائل مرتبط با جرائم مالی در سازمان

پیده لیو (2021)،

اوساتو آیتوهان (2024)،

کاتسیکوالی (2021)

هک و آسیب به زیرساخت‌های نرم‌افزاری

مریم رواقی (1400)،

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

کوپیاهاراج (2023)،

جیگولی (2023)،

اوساتو آیتوهان (2024).

 

حملات سایبری و سرقت اطلاعات

مریم رواقی (1400)،

سوهایل جابار (2021)،

حافظ رضا و همکاران (2022)، آقاجانی و همکاران (1400).

 

ریسک‌های مرتبط با تقلب و جعل اطلاعات با حملات سایبری

موها جیگولی (2023)،

مد بن (2024)،

کوپیاهاراج (2023)،

حافظرضا و همکاران (2022).

 

 

 

در معرض خطر بودن اطلاعات شرکا و اعضای زنجیره تأمین

مریم رواقی (1400)،

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

دوابی (1402)،

ژانگ (2024)،

موهامد بن (2024)،

کوپیاهاراج (2023)،

جیگولی (2023)،

حافظرضا و همکاران (2022).

 

 

سوءاستفاده غیرقانونی از اطلاعات

حمیده علی‌اکبرپور (1401)، موهامد بن (2024)، کوپیاهاراج (2023)، جیگولی (2023)،

آقاجانی و همکاران (1400).

ویژگی شفافیت فناوری بلاک‌چین و چالش‌های مرتبط با محرمانگی

اوساتو آیتوهان (2024)،

موهامد بن (2024)،

حافظ‌رضا و همکاران (2022)،

آقاجانی و همکاران (1400).

 

ادغام نرم‌افزاری و سیستم‌عامل‌های جدید و قدیم

اوساتو آیتوهان (2024)،

موهامد بن (2024)،

کاتسیکوالی (2021)،

آقاجانی و همکاران (1400).

 

 

یکپارچگی اطلاعات

سی چن (2020)،

شایک (2020)،

موهامد بن (2024)،

جیگولی (2023)،

اوساتو آیتوهان (2024)،

پیده لیو (2021).

 

پیچیدگی‌های پیاده‌سازی فناوری

علی‌اکبر فرخزادی (1400)،

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

سی چن (2020)،

شایک (2020)،

موهامد بن (2024)،

جیگولی (2023)

 

 

پیچیدگی‌های پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند

سوهای کوپیاهاراج (2023)،

سوهایل جابار (2021)،

سی چن (2020)،

علی رستمی (1401)،

شایک (2020)،

جیگولی (2023).

 

 

معضل در ذخیره‌سازی اطلاعات

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

شایک (2020)،

جیگولی (2023)،

کاتسیکوالی (2021)،

پرومال و همکاران (2023).

 

سرعت کم به علت حجم بالای اطلاعات

علی‌اکبر فرخزادی (1400)،

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

سوهایل جابار (2021)،

کومار ری (2024)،

موهامد بن (2024).

 

ناکارآمدی پروتکل اجماع

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

سی چن (2020)،

شایک (2020)،

دوابی (1402)،

موهامد بن (2024).

 

تغییرناپذیری اطلاعات

اوساتو آیتوهان (2024)،

کاتسیکوالی (2021)،

پرومال و همکاران (2023).

 

چالش‌های منبع‌یابی جهت پرداخت هزینه آموزش کارکنان

سوهایل جابار (2021)،

 خالید (2023)،

شایک (2020)،

اوساتو آیتوهان (2024).

 

هزینه استخدام کارکنان متخصص فناوری

سوهایل جابار (2021)،

خالید (2023)،

کاتسیکوالی (2021).

 

هزینه نگهداری زیرساخت‌ها

خالید (2023)،

سارتاک (2024)،

لیم[24] (2021)،

دانیانشوار (2023).

 

هزینه خرید زیرساخت‌های جدید

کاتسیکوالی (2021)،

ال فارسی[25] (2021 و 2021)،

لیم (2021)،

دانیانشوار (2023).

 

چالش‌های منبع‌یابی جهت پرداخت هزینه‌های مرتبط با پیاده‌سازی و انرژی مورداستفاده

خالید (2023)،

پرومال و همکاران (2023)،

ال فارسی (2021).

 

 

کافی ‌نبودن منابع مالی تمام شرکای زنجیره جهت به‌کارگیری فناوری بلاک‌چین

کوپیاهاراج (2023)،

جیگولی (2023)،

سی چن (2020)،

سارتاک (2024)،

اوساتو آیتوهان (2024).

 

محدودیت در بودجه و اعتبارات

کاتسیکوالی (2021)،

پرومال و همکاران (2023)، کاتسیکوالی (2021).

 

زیرساخت‌های گران فناوری

پیده لیو (2021)،

پرومال و همکاران (2023)،

سارتاک (2024).

 

نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بالا

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

خالید (2023)،

پرومال و همکاران  (2023).

 

سرمایه‌گذاری زیاد بدون مشخص ‌بودن پیامدها (بازگشت سرمایه)

ژانگ (2024)،

سوهایل جابار (2021)،

اوساتو آیتوهان (2024).

 

 

چالش‌های مرتبط با قوانین مالیاتی

علی‌اکبر فرخزادی (1400)،

سوهایل جابار (2021)،

شایک (2020)،

موهامد بن (2024)،

خالید (2023)،

جیگولی (2023).

 

 

 

عدم اعتماد میان شرکا در استفاده از فناوری

مریم رواقی (1400)، 

سوهایل جابار (2021)،

سی چن (2020)،

کوپیاهاراج (2023)،

خالید (2023)،

رجب‌زاده و اسماعیلی (1398).

 

 

مقاومت شرکا و اعضای زنجیره تأمین  در به‌کارگیری فناوری

سوهایل جابار (2021)،

سی چن (2020)،

کوپیاهاراج (2023)،

خالید (2021)،

خالید (2023)،

رجب‌زاده و اسماعیلی (1398).

 

 

تفاوت فرهنگی میان شرکا و اعضای زنجیره تأمین

مریم رواقی (1400)، 

سوهایل جابار (2021)،

سی چن (2020)،

کوپیاهاراج (2023)،

خالید (2023)،

اوساتو آیتوهان (2024).

 

 

 

عدم دستورالعمل نظارتی و موارد مرتبط با استاندارسازی

علی‌اکبر فرخزادی (1400)،

فاطمه سجادیان (1402)،

حمیده علی‌اکبرپور (1401)،

سوهایل جابار (2021)،

موهامد بن (2024)،

کوپیاهاراج (2023)،

خالید (2023)،

جیگولی (2023).

 

 

 

عدم قوانین حقوقی مشخص برای جرائم مالی و فعالیت‌های غیرقانونی

علی‌اکبر فرخزادی (1400)،

سوهایل جابار (2021)،

شایک (2020)،

موهامد بن (2024)،

خالید (2023)،

جیگولی (2023)،

اوساتو آیتوهان (2024).

 

چالش‌های مرتبط با پذیرش مقامات قانونی و دولتی

اوساتو آیتوهان (2024)،

کوپیاهاراج (2023)،

خالید (2023).

 

4-5. گام پنجم: تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها

در این مرحله شاخص‌های استخراج‌شده در گام قبل به ‌دقت مورد مطالعه قرار گرفته و مفهوم مشترک موجود در هر مقاله دسته‌بندی شده است.

بر اساس ادبیات استخرج‌شده از پیشینه‌ پژوهش، شاخص‌های چالش‌ها و موانع به‌کارگیری بلاک‌چین در زنجیره تأمین در پنج بعد و 16 مؤلفه‌ها به شرح جدول (5) دسته‌بندی شده است.

جدول شماره 5. ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌ها

بعد

مؤلفه

شاخص

 

 

 

 

سازمانی

 

نیروی انسانی

مقاومت کارکنان و مدیران در برابر تغییرات،

کمبود نیروی متخصص مرتبط با فناوری،

ضعف آگاهی و اعتماد مدیران و کارکنان به فناوری،

عدم دانش کافی مدیران و کارکنان درباره فناوری.

ساختارها و فرایندها

نامطلوب بودن برهم‌خوردن ساختارها و فرایندهای قدیم،

نداشتن بخش مجزا در ساختار سازمانی جهت پیاده‌سازی، نظارت و کنترل.

آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل

عدم آیین‌نامه و قانون مشخص برای اجرا و کنترل، عدم راهبردهای مشخص جهت پیاده‌سازی،

عدم آیین‌نامه‌های مالی و مسائل مرتبط با جرائم مالی در سازمان.

 

امنیتی

چالش‌های سایبری

هک و آسیب به زیرساخت‌های نرم‌افزاری،

حملات سایبری و سرقت اطلاعات،

ریسک تقلب و جعل اطلاعات با حملات سایبری.

محرمانگی و  حریم خصوصی

در معرض خطر بودن اطلاعات شرکا، سوءاستفاده غیرقانونی از اطلاعات، ویژگی شفافیت فناوری بلاک‌چین و مغایرت آن با محرمانگی.

 

 

فنی و فناورانه

 

یکپارچگی و پیچیدگی

ادغام نرم‌افزاری و سیستم‌عامل‌های جدید و قدیم،

یکپارچگی اطلاعات،

 پیچیدگی‌های پیاده‌سازی فناوری،

پیچیدگی‌های پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند.

مقیاس‌پذیری

معضل در ذخیره‌سازی اطلاعات،

سرعت کم به علت حجم بالای اطلاعات.

اجماع

ناکارآمدی پروتکل اجماع

تغییرناپذیری

تغییرناپذیری اطلاعات

زیرساخت‌ها

عدم زیرساخت متناسب با فناوری،

چالش ادغام زیرساخت‌های فناوری جدید و زیرساخت‌های موجود.

اقتصادی و مالی

هزینه‌ها مرتبط با منابع انسانی

هزینه آموزش کارکنان،

هزینه استخدام کارکنان متخصص فناوری

هزینه مرتبط با زیرساخت‌ها

هزینه نگهداری زیرساخت‌ها،

هزینه خرید زیرساخت‌های جدید،

هزینه‌های مرتبط با پیاده‌سازی و انرژی مورد استفاده.

منابع مالی

کافی‌نبودن منابع مالی تمام شرکای زنجیره جهت به‌کارگیری فناوری بلاک‌چین،

محدودیت در بودجه و اعتبارات،

زیرساخت‌های گران فناوری.

سرمایه‌گذاری و مالیات

نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بالا،

سرمایه‌گذاری زیاد بدون مشخص‌بودن پیامدها (بازگشت سرمایه)،

قوانین مالیاتی نامشخص.

 

 

فرهنگی و نظارتی

شرکای زنجیره تأمین

عدم اعتماد میان شرکا در استفاده از فناوری،

مقاومت شرکا و اعضای زنجیره تأمین در به‌کارگیری فناوری،

تفاوت فرهنگی میان شرکا و اعضای زنجیره تأمین

قوانین نظارتی

عدم دستورالعمل نظارتی و موارد مرتبط با استانداردسازی،

عدم قوانین حقوقی مشخص برای جرائم مالی و فعالیت‌های غیرقانونی، عدم ‌پذیرش مقامات قانونی و دولتی.

 

4-6. گام ششم: کنترل کیفیت

همان‌گونه که پیشتر اشاره شد، جهت تعیین روایی از ابزار ارزیابی حیاتی «کَسپ» استفاده ‌شده است و بر اساس نتایج بیش از 85 درصد مقالات امتیاز بالای 25 دارند. این مورد روایی مناسب مقالات انتخابی را نشان می‌دهد. جهت ارزیابی پایایی تحقیق نیز از شاخص «کاپا»[26] استفاده ‌شده است؛ به‌ این ‌ترتیب که جدول نهایی در اختیار یکی از خبرگان قرار گرفت و ایشان بدون اطلاع از نحوه ترکیب شاخص‌ها و مؤلفه‌ها، به دسته‌بندی پرداخت. از این طریق شاخص «کاپا» محاسبه گردید.

شاخص کاپا، معیار ارزیابی پایایی تحقیق است و اگر مقدار آن از ضریب 0.6 بیشتر باشد، نشان از پایایی مناسب پژوهش است. درواقع هرچه این مقدار به عدد یک نزدیک باشد، نشان از توافق بالای دو کدگذار است. در مطالعه حاضر این عدد 0.712 است؛ بر این اساس پژوهش از پایایی مناسبی برخوردار است.

 

4-7. گام هفتم: ارائه یافته‌ها

در این مرحله ابتدا محتوای مطالب به‌دست‌آمده تحلیل شد؛ سپس یافته‌های حاصل از تحلیل محتوا در قالب یک مدل مفهومی نشان‌ داده‌ شده است. در تحلیل محتوا با به‌کارگیری مجموعه‌ای از قوانین طبقه‌بندی‌شده و نظام‌دار، محتوای  اطلاعاتی به‌صورت داده‌های خلاصه‌شده و قابل‌مقایسه درمی‌آید. یکی از متداول‌ترین روش‌های موجود در مطالعات فراترکیب جهت تحلیل محتوا، تکنیک «آنتروپی شانون»[27] است. آنتروپی در نظریه اطلاعات، شاخصی است برای اندازه‌گیری عدم اطمینان که از طریق یک توزیع احتمال بیان می‌شود. در تکنیک آنتروپی شانون جهت محاسبه وزن هر مفهوم ابتدا فراوانی آن شمارش‌شده و سپس درجه اهمیت هر یک محاسبه می‌شود. جهت محاسبه بار اطلاعاتی عدم اطمینان و وزن شاخص از روابط ذیل استفاده ‌شده است.

 

رابطه (1)

 

رابطه (2)

 

 

در جدول (5)، اطلاعات شاخص‌ها و مؤلفه‌های مرتبط قرار داده‌ شده است؛ بر اساس وزن به‌دست‌آمده از تکنیک آنتروپی شانون، رتبه هرکدام از شاخص‌ها در مؤلفه مربوطه و در کل مشخص گردید.

جدول شماره 6. رتبه‌بندی و وزن شاخص‌ها

مؤلفه

شاخص

فراوانی

 

عدم اطمینان

وزن شاخص

رتبه در مفهوم

رتبه در کل

نیروی انسانی

مقاومت کارکنان و مدیران در برابر تغییرات

18

-2.813

0.785

0.030

1

1

کمبود نیروی متخصص مرتبط با فناوری

10

-2.303

0.643

0.024

2

6

ضعف آگاهی و اعتماد مدیران و کارکنان به فناوری

9

-2.197

0.613

0.023

3

7

عدم دانش کافی مدیران و کارکنان درباره فناوری

8

-2.079

0.580

0.022

4

8

ساختارها و فرایندها

نامطلوب بودن برهم‌خوردن ساختارهای قدیم

12

-2.485

0.693

0.026

1

4

نداشتن بخش مجزا در ساختار سازمانی جهت پیاده‌سازی و نظارت و کنترل

11

-2.398

0.669

0.025

2

5

آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل

عدم آیین‌نامه و قانون مشخص برای اجرا و کنترل

12

-2.485

0.693

0.026

1

4

عدم راهبردهای مشخص جهت پیاده‌سازی

12

-2.485

0.693

0.026

1

4

عدم آیین‌نامه‌های مالی و مسائل مرتبط با جرائم مالی در سازمان

11

-2.398

0.669

0.025

2

5

چالش‌های سایبری

هک و آسیب به زیرساخت‌های نرم‌افزاری

11

-2.398

0.669

0.025

2

5

حملات سایبری و سرقت اطلاعات

12

-2.485

0.693

0.026

1

4

ریسک تقلب و جعل اطلاعات با حملات سایبری

9

-2.197

0.613

0.023

3

7

محرمانگی و  حریم خصوصی

در معرض خطر بودن اطلاعات شرکا و اعضای زنجیره تأمین

14

-2.639

0.736

0.028

1

3

سوءاستفاده غیرقانونی از اطلاعات

8

-2.079

0.580

0.022

3

8

ویژگی شفافیت فناوری بلاک‌چین و مغایرت آن با محرمانگی

10

-2.303

0.643

0.024

2

6

یکپارچگی و پیچیدگی

ادغام نرم‌افزاری و سیستم‌عامل‌های جدید و قدیم

11

-2.398

0.669

0.025

2

5

یکپارچگی اطلاعات

15

-2.708

0.756

0.029

1

2

پیچیدگی‌های پیاده‌سازی فناوری

11

-2.398

0.669

0.025

2

5

پیچیدگی‌های  پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند

10

-2.303

0.643

0.024

3

6

مقیاس‌پذیری

معضل در ذخیره‌سازی اطلاعات

11

-2.398

0.669

0.025

1

5

سرعت کم به علت حجم بالای اطلاعات

9

-2.197

0.613

0.023

2

7

اجماع

ناکارآمدی پروتکل  اجماع

9

-2.197

0.613

0.023

1

7

تغییرناپذیری

تغییرناپذیری اطلاعات

10

-2.303

0.643

0.024

1

6

زیرساخت‌ها

عدم زیرساخت متناسب فناوری

8

-2.079

0.580

0.022

2

8

چالش ادغام زیرساخت‌های فناوری جدید و زیرساخت‌های موجود

10

-2.303

0.643

0.024

1

6

هزینه‌های مرتبط با منابع انسانی

هزینه آموزش کارکنان

9

-2.197

0.613

0.023

2

7

هزینه استخدام کارکنان متخصص فناوری

10

-2.303

0.643

0.024

1

6

هزینه‌های مرتبط با زیرساخت‌ها

هزینه نگهداری زیرساخت‌ها

7

-1.946

0.543

0.021

1

9

هزینه خرید زیرساخت‌های جدید

7

-1.946

0.543

0.021

1

10

هزینه‌های مرتبط با پیاده‌سازی و انرژی مورداستفاده

7

-1.946

0.543

0.021

1

9

منابع مالی

کافی‌نبودن منابع مالی تمام شرکای زنجیره جهت به‌کارگیری فناوری زنجیره‌بلوکی

9

-2.197

0.613

0.023

1

7

محدودیت در بودجه و اعتبارات

8

-2.079

0.580

0.022

2

8

زیرساخت‌های گران فناوری

9

-2.197

0.613

0.023

1

7

سرمایه‌گذاری و مالیات

نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بالا

10

-2.303

0.643

0.024

1

6

سرمایه‌گذاری زیاد بدون مشخص‌بودن پیامدها (بازگشت سرمایه)

7

-1.946

0.543

0.021

2

9

قوانین مالیاتی نامشخص

7

-1.946

0.543

0.021

2

9

شرکای زنجیره تأمین

عدم اعتماد میان شرکا در استفاده از فناوری

8

-2.079

0.580

0.022

1

8

مقاومت شرکا و اعضای زنجیره تأمین  در به‌کارگیری فناوری

7

-1.946

0.543

0.021

2

9

تفاوت فرهنگی میان  شرکا و اعضای زنجیره تأمین  

8

-2.079

0.580

0.022

1

8

قوانین نظارتی

عدم دستورالعمل نظارتی و موارد مرتبط با استانداردسازی

10

-2.303

0.643

0.024

1

6

عدم قوانین حقوقی مشخص برای جرائم مالی و فعالیت‌های غیرقانونی

8

-2.079

0.580

0.022

2

8

عدم‌ پذیرش مقامات قانونی و دولتی

6

-1.792

0.500

0.019

3

10

 

بر اساس مطالعه مقالات انتخابی، شاخص‌های متناسب با هدف پژوهش احصاء شد. سپس در جدول (4) ابعاد و مؤلفه‌های اصلی با توجه‌ به شاخص‌های به‌دست‌آمده مورد دسته‌بندی قرار گرفت. در ادامه با بهره‌گیری از تکنیک آنتروپی شانون به وزن‌دهی و رتبه‌بندی این شاخص‌ها پرداخته شد و رتبه هرکدام از این شاخص‌ها مشخص گردید. با توجه ‌به اطلاعات به‌دست‌آمده، ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های شناسایی‌شده در مدل مفهومی ذیل نشان داده ‌شده است.

 

 

چالش­های بهره‎گیری از بلاک‌چین در زنجیره تأمین

 

 

 

  1. نتیجه‌گیری و پیشنهادات

1-5.نتیجه‌گیری

بلاک‌‌چین، یکی از فناوری‌های جدید و متحول‌کننده است. استفاده از این فناوری در زنجیره‌های تأمین مزایای بسیاری ازجمله امنیت، ناشناس بودن (محرمانگی)، کیفیت خدمات، شفافیت و... را به همراه خواهد داشت. تکامل و توسعه زنجیره‌های تأمین مبتنی بر بلاک‌چین که از ویژگی‌هایی همچون «دفترکل مشترک» و «قراردادهای هوشمند (دیجیتال)» بهره می‌برند، می‌تواند اعتماد را در بین شرکای زنجیره تأمین افزایش داده و فرایندهای این زنجیره را تسهیل کنند. با وجود مزایای فناوری بلاک‌چین، پذیرش آن نیازمند بررسی چالش‌های مترتب، در صورت به­کارگیری از آن در زنجیره تأمین است.

تحقیق حاضر به طبقه‌بندی چالش‌های پذیرش بلاک‌چین در زنجیره­های تأمین از جنبه‌های مختلف و متفاوت از پژوهش‌های گذشته پرداخته است. در این پژوهش ضمن شناسایی چالش‌های پذیرش بلاک‌چین در این زنجیره به کمک روش تحلیل فراترکیب، این چالش‌ها در پنج بعد زیر دسته‌بندی شدند:

  • چالش‌های سازمانی،
  • چالش‌های امنیتی،
  • چالش‌های اقتصادی-مالی،
  • چالش‌های فنی و فناورانه،
  • چالش­های فرهنگی و نظارتی.

در ادامه با بهره­گیری از «تکنیک آنتروپی شانون» شاخص­های به‌دست‌آمده، رتبه‌بندی شده­ و در جدول (4) رتبه هرکدام از آن‌ها نشان ‌داده ‌شده است. سه شاخص زیر بر اساس رتبه‌بندی آنتروپی شانون بیشترین وزن را دارند:

  • «مقاومت کارکنان و مدیران در برابر تغییرات»،
  • «یکپارچگی اطلاعات»،
  • «در معرض خطر بودن اطلاعات شرکا و اعضای زنجیره تأمین».

با توجه به اینکه بلاک‌چین یک فناوری تحول‌آفرین محسوب می­شود و پذیرش آن در زنجیره تأمین تغییرات بسیاری را به همراه خواهد داشت احتمالاً این تغییرات برای مدیران و کارکنان در سازمان‌ها خوشایند نیست و موجب مقاومت آن‌ها در برابر این تغییرات می‌گردد؛ درنتیجه به‌کارگیری این فناوری را در زنجیره تأمین با چالش مواجه می‌کند.

 دومین چالش اساسی مرتبط با پیچیدگی یکپارچه‌سازی ازجمله یکپارچه‌سازی اطلاعات است؛ چراکه ادغام بلاک‌چین در سامانه‌های موجود در زنجیره تأمین فعلی می‌تواند بسیار پیچیده باشد و سامانه‌های قدیمی ممکن است برای سازگاری این تغییرات و اطلاعات، ظرفیت لازم را نداشته باشند.

 مورد سوم، بحث محرمانگی و حریم خصوصی و شاخص در معرض خطر بودن اطلاعات شرکا و اعضای زنجیره تأمین است. از آنجایی که ‌اشتراک‌گذاری داده‌های زنجیره تأمین حساس در یک بلاک‌چین نگرانی‌هایی را در مورد حفظ حریم خصوصی و محرمانه بودن داده‌ها ایجاد می‌کند و از طرفی دیگر مباحث امنیتی جز مباحث کلیدی در تمامی سازمان‌ها محسوب می‌شوند؛ لذا رعایت نکات امنیتی و ارائه اطمینان به سازمان‌ها و مدیران زنجیره تأمین از رعایت پروتکل‌های امنیتی، یکی از اساسی‌ترین چالش‌ها در این حوزه است.

 

2-5. پیشنهادهای اجرایی

  • تدوین راهبردها و دستورالعمل‌های داخلی در سازمان‌ها و برگزاری جلسات توانمندسازی برای کارکنان و مدیران توسط مسئولان اجرایی طرح جهت تقویت فرهنگی و آشنایی بیشتر با مزایای پذیرش فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین و راهکارهای رفع موانع استقرار و به‌کارگیری این فناوری؛
  • تدوین آیین‌نامه‌ها و پروتکل‌های امنیتی در نوع و میزان دسترسی به کارکنان و مدیران راهبردی، میانی و اجرایی سازمان توسط افراد خبره و متخصص در حوزه فناوری و امنیت اطلاعات جهت کاهش چالش‌های امنیتی و مشکلات مرتبط با حریم خصوصی اعضاء زنجیره تأمین؛
  • بهره‌گیری از متخصصان و خبرگان این حوزه برای ارائه راه‌حل‌های یکپارچه‌سازی قوی جهت ادغام یکپارچه فناوری بلاک‌چین با سامانه‌های فعلی زنجیره­های تأمین سازمان­ها؛
  • پیاده‌سازی فناوری در سطح پایین‌دست زنجیره­های تأمین صنایع مختلف توسط کارگروه‌های متشکل از مدیران سازمان و خبرگان فناوری به‌صورت آزمایشی و ارزیابی عملکرد به روش میدانی و بررسی چالش‌ها به‌صورت عملی و سپس تعمیم آن به‌کل زنجیره تأمین.

 

[1]. دکترای علوم دفاعی راهبردی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران. رایانامه: Alireza.bakhsi.bm1@gmail.com

[2]. دکترای علوم دفاعی راهبردی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران. رایانامه: M.tehran.94@gmail.com

[3]. دکترای علوم دفاعی راهبردی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران. رایانامه: h.rezaee99@sndu.ac.ir

[4]. کارشناسی ارشد مهندسی مالی دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول). رایانامه:  Abbas.bigdeli76@ut.ac.ir

[5]. Fallah & et.al.

[6]. Nahr & et.al.

[7]. Chandan & et.al.

[8]. Iranmanesh & et.al.

[9]. Best Work Method: در این روش بهترین و بدترین شاخص توسط تصمیم گیرنده مشخص شده و مقایسه زوجی بین هر یک از این دو شاخص (بهترین و بدترین) و دیگر شاخص‌ها صورت می­گیرد (آقاجانی و همکاران، 1400).

[10]. Kumar

[11]. Perumal

[12]. Interpretive structural modeling

[13]. Cross-impact matrix multiplication applied to classification

[14]. Rahmaty

[15]. Lai Hock

[16]. Kun Zhao

[17] .Aras Bozkurt

:CASP.[18] اصلی‌ترین ابزارهای علمی برای بررسی اعتبار مقالات در تحلیل کیفی مانند فراترکیب است و با طرح چندین سؤال کمک می­کند تا دقت، اعتبار و اهمیت مطالعات کیفی تحقیق مشخص گردد (صدیقی و همکاران، 1399).

[19]. Chen, S.

[20]. Jabbar, S. Lloyd

[21]. Liu, P.

[22]. Zhang, X.

[23]. Ben

[24]. Lim, M.

[25]. Al-Farsi

Kappa Index .[26] شاخص آماری جهت به‌دست آورن ضریب توافق بین دو کد گذار در مطالعات کیفی است. این ضریب عددی بین 1- تا 1+ است. هرچه این عدد به 1+ نزدیک‌تر باشد، بیانگر وجود توافق بیشتر بین مقیاس‌ها یا ارزیاب‌ها است و هرچه به 1- نزدیک‌تر باشد، توافق کمتر بین آن‌ها را نشان می‌دهد (صدیقی و همکاران، 1399).

Shannon Entropy.[27] روش وزن‌دهی بر اساس معیار فراوانی از میزان اطلاعات یا میزان تصادفی بودن یک متغیر است. این روش وزن‌دهی در دسته تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره قرار دارد (کشاورز و همکاران، 1398).

مراجع

  • منابع

    الف-فارسی

    • اسماعیلی، هاشم؛ رجب‌زاده قطرمی، علی (1398). «فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین: چالش‌های پیش‌روی اتخاذ بلاک‌چین در زنجیره تأمین»، شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت تهران. تهران: انجمن علوم مدیریت ایران و دانشگاه الزهرا.
    • آقاجانی میر، سیده فاطمه؛ رجبی کنشگر، زهرا؛ و عرب، علیرضا (1400). «شناسایی و اولویت‌بندی چالش‌های پیاده‌سازی فنّاوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین: رویکرد گروهی BWM بیزین»، تصمیم‌گیری و تحقیق در عملیات، 6 (4)، 464-483.
    • رحیمی، اکبر؛ بوشهری، علیرضا (1398). «بررسی نقش فناوری بلاک‌چین در بهبود عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی»، اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت دانش، بلاک‌چین و اقتصاد. تهران: انجمن مدیریت دانش ایران.
    • رحیمی، اکبر؛ تقی‌زاده، قاسم؛ و محمودآبادی، سمیرا (1401). «ارائۀ مدل ساختاری تفسیری موانع به‌کارگیری فناوری بلاک‌چین در زنجیرۀ تأمین صنایع غذایی»، مدیریت تولید و عملیات، 13 (1)، 79-104.
    • رحیمی، اکبر؛ عباسی، لیلا (1400). «بررسی موانع پیشروی به‌کارگیری فناوری بلاک‌چین در زنجیره تأمین صنایع دفاعی»، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت دانش، اقتصاد و بلاک‌چین. تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر و انجمن مدیریت دانش ایران.
    • رضائی، حمیدرضا (1403). الگوی زنجیره تأمین اقلام دفاعی نیروهای مسلح ج.ا.ایران مبتنی بر فناوری اطلاعات، رساله دکتری، دانشگاه عالی دفاع ملی.
    • شیخ آقاجانی، مصطفی؛ رمضانیان، محمدرحیم (1398). «بررسی تأثیر قابلیت‌های پویایی زنجیره تأمین بر عملکرد آن با میانجی‌گری تاب‌آوری زنجیره تأمین»، مجله مدیریت توسعه و تحول، 11 (36)، ۵۵-6۵.
    • صدیقی گاریز، سیما؛ زارع، حمید؛ عرب سرخی، ابوذر؛ و محمودی، سید محمد (1399). «ارائه چهارچوبی مفهومی جهت ایمن‌سازی سامانه‌های اطلاعاتی در سازمان‌های مبتنی بر رویکرد فراترکیب»، فصلنامه علمی امنیت ملی، 10 (36)، 148-182.
    • طاهرخانی، لیلا؛ عموزاده خلیلی، حسین (1401). «پذیرش فناوری بلاک‌چین در زنجیره‌های تأمین»، فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری،   6 (58)، 488-512.
    • کشاورز، سهیلا؛ تقوا، محمدرضا؛ و کرد، حامد (1398). «شناسایی پیشران­های موفقیت کارآفرینی دیجیتالی با رویکرد فراترکیب»، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، 7 (3)، 149-172.
    • کیانی‌فر، علی؛ ربیعی، مهناز (1403). «مبانی و کاربردهای فناوری بلاک‌چین در مدیریت مالی: امکانات و چالش‌ها»، هشتمین همایش بین‌المللی مدیریت، حسابداری، بانکداری و اقتصاد ایران. خراسان رضوی-مشهد: دانش‌بنیان داده‌پرداز آرین.
    • موحدی‌صفت، محمدرضا (1401). «ارتقا امنیت در زنجیره تأمین دفاعی با به‌کارگیری فناوری زنجیره بلوکی»، فصلنامه علمی آماد و فناوری دفاعی، 5 (16)، 75-106.

    ب-انگلیسی

    • Al-Farsi, S, Rathore, M, Bakiras, S. (2021). ecurity of Blockchain-Based Supply Chain Management Systems: Challenges and Opportunities.
    • Al-Farsi, S. Rathore, M, Bakiras, S. (2021). “Security of Blockchain-Based Supply Chain Management Systems: Challenges and Opportunities, Applied Sciences, 11(12), 5585–5585.
    • Ben Farah, M, Ahmed, Y, Mahmoud, H. (2024). A survey on blockchain technology in the maritime industry: Challenges and future perspectives. Future Generation Computer Systems Volume 157, 618-637.
    • Bozkurt, A. Ucar, H (2020). Blockchain technology as a bridging infrastructure among formal non formal and informal learning processes. Anadolu University.
    • Chandan, A. John, M. & Potdar, V. (2023). Achieving UN SDGs in Food Supply Chain Using Blockchain Technology. Sustainability, 15(3).
    • Chen, S. Liu, X. Yan, J. Hu, G (2020). Processes, benefits, and challenges for adoption of blockchain technologies in food supply chains: a thematic analysis. Information Systems and E-Business Management, 19(3), 909–935.
    • Dhingra, S. Raut, R. D. Gunasekaran, A. (2023). Analysis of the challenges for blockchain technology adoption in the Indian health-care sector. ResearchGate Emerald.
    • Dutta, P, Choi, T, Somani, S, Butala, R. (2020). Blockchain technology in supply chain operations: Applications, challenges and research opportunities. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review.
    • Fallah, M. Sadeghi, M. E. & Nozari, H. (2021). Quantitative analysis of the applied parts of Internet of Things technology in Iran: an opportunity for economic leapfrogging through technological development. Science and technology policy Letters, 11(4), 45-61.
    • Friedman, N, Ormistone, J. (2022). Blockchain as a sustainability-oriented innovation? Opportunities for and resistance to Blockchain technology as a driver of sustainability in global food supply chains. Technological Forecasting & Social Change 175 – 121403
    • Ghode, D, Yadav, V, Jain, R. (2022). Exploring the integration of blockchain technology into supply chain: challenges and performance. Business Process Management Journal.
    • Huzaifa Kafeel, Vikas Kumar, Linh Nguyen Khanh Duong (2023). Blockchain in Supply Chain Management: A Synthesis of Barriers and Enablers for Managers.International Journal of Mathematical, Engineering and Management SciencesVol. 8, No. 1, 15-42.
    • Iranmanesh, M. Maroufkhani, P. Asadi, S. Ghobakhloo, M. Dwivedi, Y. K. & Tseng, M. L. (2023). Effects of supply chain transparency, alignment, adaptability, and agility on blockchain adoption in supply chain among SMEs. Computers & industrial engineering, 176, 108931.
    • Jabbar, S. Lloyd, H. Hammoudeh. (2021). Blockchain-enabled supply chain: analysis, challenges, and future directions. ResearchGate; Springer Nature.
    • Joshi, S. Sharma, M. Barve, A. (2023). Implementation challenges of blockchain technology in closed-loop supply chain: a Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE) management perspective in developing countries | London Met Repository. Londonmet.ac.uk.
    • Karuppiah, K, Sankaranarayanan, B, Mithun, A. (2021). A decision-aid model for evaluating challenges to blockchain adoption in supply chains, International Journal of Logistics Research andApplications, DOI: 10.1080/13675567.2021.1947999
    • Kumar, R, Chowdhury, F, Hasan, H. (2024). Blockchain Applications in Retail Cybersecurity: Enhancing Supply Chain Integrity, Secure Transactions, and Data Protection. Journal of Business and Management Studies.
    • Kun Zhao, J (2023). Introduction to Blockchain Technology. Blockchain and its Applications in Industry 4.0
    • Lai Hock, T (2023). Blockchain Technology. Emerging ICT Technologies and Cybersecurity.
    • Lim, M. Li, Y, Wang, C, Tseng, M. (2021). A literature review of blockchain technology Applications in supply chains: A comprehensive analysis of themes, methodologies and Industries. Computers & Industrial Engineering, vol. 154, 107133.
    • Liu, J, Zhang, H, Zhen, L. (2021).Blockchain Technology In Maritime Supply Chains: Applications, Architecture And Challenges, International Journal Of Production Research.
    • Liu, P, Hendalianpour, A, Hamzehlou, M. (2021). identify and rank the challenges of Implementing Sustainable Supply Chain Blockchain Technology Using The Bayesian Best Worst Method. Technological and Economic Development Of Economy.
    • Mirabelli, G. Solina, V. (2020). Blockchain and agricultural supply chains traceability: research trends and future challenges. Procedia Manufacturing, 42, 414–421.
    • Nozari, H. & Szmelter-Jarosz, A. (2022). IoT-based Supply Chain For Smart Business (Vol. 1). ISNET.
    • Oriekhoe, S, Omotoye, G, Oyeyemi, O. (2024). blockchain in supply chain management: asystematic review: evaluating theimplementation, challenges, and futureprospects of blockchain technology in supply chains. Engineering Science & Technology Journal.
    • Pankaj Dutta, Tsan-Ming Choi, Surabhi Somani, Richa Butala (2020). Blockchain technology in supply chain operations: Applications, challenges and research opportunities. Transportation Research Part E-logistics and Transportation Review
    • Rahmaty, Maryam (2023). Evaluating Blockchain-Based Supply Chain Challenges (A Survey). International journal of innovation in Engineering, Vol 3, No 1, 23-34
    • Rauniyar, K. Wu, X. Gupta, S. Modgil, S. (2023). Risk management of supply chains in the digital transformation era: contribution and challenges of blockchain technology. Industrial Management &Data Systems, Vol. 253-277.
    • Sasikumar Perumal, Hamda Alhameli, Anood Mohammed Alhosani (2023).Chapter 15 - An ISM and MICMAC approach for evaluating the barriers hindering the implementation of blockchain technology in supply chains.
    • Shereen Ismail, Hassan Reza (2022). Security Challenges of Blockchain-Based Supply Chain Systems., Electronics & Mobile Communication Conference
    • Wamba, S, Maciel, M. (2020). blockchain in the operations and supply chain management: Benefits, challenges and future research opportunities. International Journal of Information Management.
    • Yonta, E (2023). Challenges, threats and advantages of using blockchain technology in the framework of sustainability of the logistics sector. Turkish Journal of Engineering.
    • Zhang, X. (2024). Blockchain Technology Adoption in the Food Supply Chain: Challenges and Recommendations for Modern Businesses. Highlights in Business, Economics and Management.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار