نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت،دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری،تهران،ایران
2 کارشناس ارشد مدیریت آماد؛ دانشکده مدیریت،دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری،تهران،ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
مقدمه
یکی از عناصر موفقیت برای سازمان دفاعی در بازدارندگی و دفاع، داشتن سامانه لجستیک مطمئن، اثربخش، مقرون‌به‌صرفه و چالاک است. این مهم از دیرباز مورد توجه سازمان‌ها و فرماندهان موفق در صحنه نبرد بوده و تا به امروز با توجه به شرایط زمانی و مکانی، تحولات فراوانی به خود دیده است (جانزاده و شیخ‌الاسلام، ۱۴۰۳). یگان‌های لجستیکی نظامی یکی از انواع سازمان‌های نظامی هستند که باید در محیطی پیچیده‌تر از قبل به فعالیت‌های خود ادامه دهند، بنابراین همانند سایر سازمان‌ها و بلکه بیشتر از آن‌ها باید سرعت عمل و انعطاف‌پذیری خود را بهبود بخشند. همچنین باید برای انجام مأموریت اصلی و رسیدن به اهداف مورد نظر خود از پشتیبانی عملیاتی کافی و مناسب برخوردار باشند (خدادوست، ۱۳۹۷).
توزیع، بخشی از مدیریت لجستیک است که وظیفه رساندن اقلام به یگان‌ها در زمان و مکان مناسب را دارد. یکی از انواع توزیع، توزیع مویرگی است. توزیع مویرگی با الهام از سیستم گردش خون در بدن انسان بنیان نهاده شده، توزیع مویرگی شیوه‌ای است که می‌بایست از یک مرکز که می‌تواند شرکت یا هر یک از نمایندگی‌های آن باشد به توزیع کالا و خدمات بپردازد و جریانی مستقیم و دائمی و بدون وقفه را شروع نماید. این نوع توزیع یکی از راه‌های سازمان‌دهی و جبران خسارت‌های مالی زیاد در سیستم توزیع است، زیرا از این طریق می‌توان عمده‌فروشان را حذف و توزیع را مستقیم توسط خرده‌فروشی انجام داد (عبد الوند و باغبانان، ۱۳۸۹). سامانه‌های لجستیک کنونی در نیروهای مسلح به‌صورت سنتی است. در روش سنتی، نخست نیازها پیش‌بینی‌شده و مواد اولیه سفارش داده می‌شود، سپس با تخمین تقاضای موجود به درخواست‌ها پاسخ گفته می‌شود. روشن است که اگر هرگونه اشتباهی در این سیستم رخ دهد، می‌تواند فرایند درونی سیستم را با تهدید مواجه سازد (عباسی و صمیمی، ۱۳۹۱). توزیع مویرگی یکی از پرطرفدارترین روش‌های توزیع اقلام در بخش نظامی است (صراف جوشقانی، ۱۳۹۴). در این شیوه از توزیع، مدیریت و اجرای عملیات توزیع، توسط سازمان انجام شده و از این طریق کنترل و نظارت بر عوامل توزیع به‌صورت مستقیم انجام خواهد شد؛ بنابراین برای استفاده از ظرفیت‌ها و مزایای توزیع مویرگی (جریان دائمی و مستقیم توزیع کالا) و خروج از روش سنتی توزیع در لجستیک سازمان‌های دفاعی، پرداختن به این موضوع حائز اهمیت خواهد بود. دغدغه ذهنی و چرایی انتخاب موضوع و چگونگی طرح مسئله ناشی از کم‌توجهی و یا بعضاً بی‌توجهی به نقش توزیع مویرگی در لجستیک دفاعی و عدم وجود مطالعه جامع و الگوی مناسب و بومی دراین‌خصوص و همچنین بروز پیامدهای منفی ناشی از این مسئله همانند نارضایتی یگان‌ها و مدیران حوزه لجستیکی بود.
با بررسی‌های به‌عمل‌آمده، کار منسجم پژوهشی زیادی با موضوع مذکور در سطح نیروهای مسلح صورت نگرفته و تحقیقات بیشتر در حوزه لجستیک تجاری است. بااین‌وجود تحقیقات بسیاری در حوزه ابعاد توزیع (همچون توزیع مویرگی، شبکه‌های توزیع در بازار ایران، بررسی تأثیر پیاده‌سازی سامانه خبره و یکپارچه فروش تحت عنوان فرایند توزیع مویرگی بر میزان فروش و ...) در بخش تجاری انجام شده‌اند که در جدول ذیل خلاصه آن‌ها ارائه می‌شود.
جدول1: پیشینه پژوهش
|
ردیف |
منبع |
عنوان تحقیق |
نتایج |
|
۱ |
خاکستریان و همکاران (۱۴۰۰) |
رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر کانال‌های توزیع مواد غذایی شرکت‌های پخش مواد غذایی |
نتایج نشان داد تبلیغات قیمت یکسان در کل گستره توزیع و حاشیه سود بالا برای خرده‌فروش و عمده‌فروش به ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند. |
|
۲ |
نصیری و همکاران (۱۴۰۰) |
ارزیابی یک مدل یکپارچه مکان‌یابی موجودی تسهیلات با رویکرد آزادسازی لاگرانژ همراه بامطالعه موردی در صنعت کالاهای تند مصرف |
عملکرد الگوریتم پیشنهادی از نظر شاخص‌های مختلف شامل متوسط استفاده از ظرفیت مراکز توزیع (۸۸/۳%)، متوسط شکاف دوگانگی (۰/۷۱%) و بدترین شکاف گزارش‌شده (۱/۷۷%) بسیار امیدوارکننده است. همچنین نتایج مطالعه موردی صورت گرفته نیز کاهش تعداد مراکز توزیع از ۱۷ به ۱۲ مرکز را پیشنهاد می‌دهد. |
|
۳ |
نصرالهی و همکاران (۱۳۹۷) |
طراحی مدلی برای ارزیابی کانال‌های بازاریابی مبتنی بر روش‌های بهترین و بدترین فازی EDAS |
هشت شاخص شامل اعتماد، تضاد، نمایش، تحویل، مبادله اطلاعات، هزینه بازگشت محصول، هزینه هماهنگی و سودآوری برای ارزیابی کانال‌های توزیع بازاریابی شناسایی شدند. بر اساس تحقیق که در شرکت صنایع غذایی به اجرا درآمده از میان تمام گزینه‌ها، استراتژی «گسترده کردن گروه فروش» رتبه برتر را کسب کرده است. |
|
۴ |
اشکالویی (۱۳۹۶) |
شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر پیاده‌سازی موفق توزیع مویرگی و تأثیر آن بر سودآوری |
اغلب عوامل مورد بررسی، اثرات مثبتی در اجرای موفق توزیع مویرگی و سودآوری بنگاه خواهند داشت. |
|
۵ |
شیرازی و همکاران (۱۳۹۶) |
ارسال محصولات با استفاده از دو روش توزیع محصول و مقایسه آن‌ها با درنظرگرفتن انبار عبوری |
از نتایج تحقیق می‌توان به الگوریتم بهینه‌سازی توده ذرات با وجود زمان زیاد به جواب‌های قابل قبول و نزدیک به بهینه می‌رسد و الگوریتم ابتکاری جست‌وجوی همسایگی با جواب‌های خوب در رده دوم ولی کمترین زمان را برای دستیابی به جواب نزدیک به بهینه صرف می‌کند. |
|
۶ |
حامی (۱۳۹۶) |
بررسی امکان زمان‌بندی کار کارکنان بخش توزیع مبتنی بر روش مویرگی با تأکید بر تحلیل نتایج مالی آن |
نتایج حل مدل با استفاده از داده‌های مطالعه حاکی از کارایی مدل چندهدفه ارائه شده است. برای اطمینان از کارایی مدل ابتدا داده‌های موردی با نرم‌افزار گمز[1] حل شد و نتایج حاکی از کارایی مدل در کاهش ۱۰ درصدی هزینه‌ها در کنار افزایش ۱۰ درصدی مقدار فروش داشت. |
|
۷ |
اسکندری (۱۳۹۴) |
شناسایی میزان رابطه بین توزیع مویرگی و کارایی کانال توزیع و پخش |
بین توزیع مویرگی و مؤلفه‌های آن در سطح ۰۵/0 با کارایی کانال توزیع در خرده فروشی‌های شهرستان سنندج ارتباط معناداری و مثبتی وجود دارد که در این میان نیروی انسانی با ۷۵۷/۰ دارای بیشترین همبستگی و سهم بازار با ۳۷۲/۰ کمترین همبستگی را با کارایی کانال توزیع دارد. |
|
۸ |
جوشقانی (۱۳۹۴) |
ارتقای آمادگی اقلام مهماتی با توزیع مویرگی |
با طراحی و پیاده‌سازی توزیع مویرگی که مبتنی بر ارتقای آمادگی مهمات موجود است؛ علاوه بر کسب اهداف نظامی در سطوح مختلف، موجب ارتقای سطح فناوری و همچنین خودکارسازی سامانه‌های موجود و درنهایت افزایش بهره‌وری خواهد شد. |
|
۹ |
مهندس (۱۳۹۲) |
بررسی تأثیر پیاده‌سازی سامانه یکپارچه فروش تحت عنوان فرایند توزیع مویرگی بر فروش |
نتایج نشان‌دهنده بهبود فرایند فروش در تمامی ابعاد بررسی شده در نتیجه پیاده‌سازی سامانه توزیع مویرگی است. |
|
۱۰ |
شریفی و همکاران (۱۳۹۱) |
طراحی مدل شبکه تهیه و توزیع کالا در ایران |
سیستم توزیع کالا در کشور از لحاظ زیرساخت‌ها و عملکرد وضعیت مطلوبی ندارد. سنتی و جزیره‌ای بودن ساختار توزیع کالا در کشور باعث افزایش هزینه‌های توزیع کالا به بالاتر از ۵۰% قیمت نهایی کالاها شده است. |
|
۱۱ |
ساویک[2] (۲۰۲۴) |
بهینه‌سازی تحویل در نزدیک‌ترین محل توزیع: یک رویکرد چندمعیاره با قفسه‌های هوشمند خودکار، توزیع مویرگی و حمل جمعی |
از جمله نتایج تحقیق آن است که اجرای مدل‌های چندمعیاره در استراتژی‌های استقرار قفسه هوشمند خودکار، طراحی توزیع مویرگی، حمل جمعی و تحویل در نزدیک‌ترین محل توزیع را بهینه می‌کند و اثربخشی آن را در بخش لجستیک نشان می‌دهد. |
|
۱۲ |
مو و همکاران (۲۰۲۰) |
تأثیر ادراک خارج از زنجیره کانال در کانال‌های توزیع |
برداشت‌های خارج از کانال پس از کنترل تأثیر بی‌عدالتی درک شده، تأثیرات منفی بر پیامدهای روانی و رفتاری اعضای کانال دارد. حمایت درک شده همتایان توسط شریک کانال به‌عنوان یک شرط تأثیر ظاهر می‌شود. حمایت اطلاعاتی درک شده، تأثیر برداشت‌های خارج از کانال را کاهش می‌دهد. |
|
۱۳ |
الحزمی (۲۰۲۰) |
تأثیر فناوری اطلاعات در طراحی کانال‌های توزیع |
نتایج حاکی از آن است که فناوری اطلاعات تأثیر معناداری بر توزیع خدمات گردشگری نداشته است. |
|
۱۴ |
سان[3] (۲۰۱۲) |
طراحی شبکه توزیع مویرگی شرکت OPLC با استفاده از تحلیل رگرسیون |
تحلیل رگرسیون یک روش معتبر برای کمک به OPLC (Overnight Parcel Logistics Company) در تصمیم‌گیری مربوط به هزینه‌های توزیع شبکه مویرگی است. روش به دست آوردن هزینه‌های هر منطقه توزیع برای طراحی شبکه مویرگی با استفاده از مدل‌های رگرسیون است. |
|
۱۵ |
سلیم و همکاران[4] (۲۰۰۴) |
مدل طراحی شبکه توزیع زنجیره تأمین: یک رویکرد مبتنی بر برنامه‌ریزی هدف فازی تعاملی |
مسئله طراحی شبکه توزیع را می‌توان به‌صورت انعطاف‌پذیر واقع‌گرایانه، به‌وسیله مدل پیشنهادی حل نمود. |
با توجه به بررسی پیشینه پژوهش واضح است، تحقیقی با موضوع و عنوان مدل توزیع مویرگی در لجستیک دفاعی و نظامی صورت نگرفته است و بیشتر تحقیقات در زمینه اثربخشی و عوامل مؤثر در توزیع مویرگی اهتمام داشته‌اند، ازهمینرو این تحقیق بدیع و نوآوری داشته و اهمیت پرداختن به آن در سازمان‌های دفاعی بیش از پیش آشکار می‌شود.
2-1. لجستیک
لجستیک شامل یکپارچه‌سازی اطلاعات، حمل‌ونقل، موجودی، انبار، جابه‌جایی کالا و بسته‌بندی است. اصولاً مدیریت لجستیک ترکیبی از سه مؤلفه کلیدی است که اولین آن، بهره‌وری لجستیک که برای ایجاد استانداردهای بهره‌وری معنادار برای اندازه‌گیری قابلیت ردیابی و مدیریت هزینه‌های لجستیک به‌کار می‌رود. دومین مؤلفه، خدمات لجستیک که با مقادیر استاندارد ردیابی که به قابلیت عملیات لجستیک برای ارائه خدمات به مشتری می‌آید، مرتبط است و درنهایت، سامانه‌های اندازه‌گیری بازده عملیات لجستیک که بر روی کمیت و کیفیت ردیابی شده تمرکز دارند.
2-2. کانال توزیع
مهم‌ترین وظیفه مدیریت توزیع این است که کالا را در زمان و مکان مناسب در دسترس مشتریان بالقوه قرار دهند. نبض یک شرکت در دست شبکه توزیع و فروش آن است، اما با همه این شرایط اغلب شرکت‌ها به کانال‌های توزیع کالاهای خود توجه کافی ندارند و این امر گاه عواقب زیان‌باری برای آنان به دنبال دارد و در مقابل، بسیاری از شرکت‌ها با استفاده از سامانه‌های توزیع خلاق، به مزیت رقابتی دست‌یافته‌اند. در کل، توزیع به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌گیرد. انواع توزیع زیرمجموعه این دو بخش است و پخش مویرگی در این دسته‌بندی در دسته توزیع مستقیم قرار دارد (صفار و عیب‌پوش، ۱۳۹۸). یک کانال توزیع علاوه بر انتقال کالا از تولیدکننده به مصرف‌کننده، وظایف دیگری از جمله صرفه‌جویی در زمان، متصل کردن مالکان و مشتریان را نیز دارد (الحزمی[5]، ۲۰۲۰). با توجه به اینکه انتخاب نوع کانال‌های توزیع از جمله تصمیمات مهمی است که مدیر بازاریابی با آن مواجه است؛ اهمیت تصمیمات گرفته‌شده در مورد کانال‌های توزیع به این دلیل است که شرکت مجبور است برای مدت طولانی به این تصمیمات متعهد بماند (مو[6] و همکاران، ۲۰۲۰).
2-2-1. انواع استراتژی‌های توزیع
از دیدگاه بازاریابی، استراتژی پخش به سه بخش زیر دسته‌بندی می‌شود
* توزیع (پخش) انحصاری[7]: اساساً توزیع از نوع انحصاری مربوط به کالاهای لوکس و بازارهای هدف محدود است. عموماً شامل برندهای لوکس یا کالاهای منحصربه‌فرد و کالاهایی که تنها در مکان‌ها و یا فروشگاه‌های خاص قابل‌فروش هستند.
* توزیع (پخش) انتخابی[8]: این نوع توزیع اغلب بر اساس یک محصول خاص و در فروشگاه‌های مناسب برای آن محصول است. عموماً کالاهای پرستیژی با قیمت متوسط روبه بالا، از این روش برای پخش استفاده می‌کنند.
* توزیع (پخش) مویرگی[9] : توزیع مویرگی یک رویکرد توزیع محصول است که شامل استفاده از کانال‌های کوچک و محلی برای دستیابی به مشتریان است. این مفهوم بر اساس استفاده از شبکه‌ای از نقاط فروش کوچک و به‌هم‌پیوسته ساخته‌شده است، در این رویکرد مراکز توزیع فقط به مراکز فروش بزرگ و متمرکز وابستگی ندارند (ساویک، ۲۰۲۴). توزیع مویرگی شیوه‌ای است که می‌باید از یک مرکز که می‌تواند شرکت یا هر یک از نمایندگی‌های آن باشد، به توزیع کالا و خدمات بپردازد و جریانی مستمر و دائمی و بدون وقفه را شروع نماید. البته به دلیل کارآمدی فوق‌العاده و شگفت‌انگیز این روش برای بعضی تولیدکنندگان و صنایع این امر قابل توجیه کردن است (حامی، ۱۳۹۶).
در پخش مویرگی به‌صورت عموم دو استراتژی از دیدگاه فروش وجود دارد که شرکت‌ها به فراخور نیاز و نوع کالا از آن‌ها بهره می‌برند.
ذکر این نکته ضروری است که در نیروهای مسلح بهتر است از واژه متقاضی به‌جای مشتری استفاده شود چراکه مشتری در حوزه تجارت و بازرگانی معنی پیدا کرده و معادل آن در نیروهای مسلح نهادی است که تقاضای اقلام و یا خدمات خاصی را از سامانه لجستیک دارد. همچنین با توجه به مسائل امنیتی اینکه توزیع به‌صورت کاملاً مستقیم در نیروهای مسلح باشد، جای تأمل و بازاندیشی خواهد داشت. همواره یکی از مشکلات موجود در شرکت‌های فعال در عرصه صنعت پخش، تصور ذهنی نادرست از فرایند پخش است. این موضوع باعث می‌شود تا شرکت‌ها در مسیری غلط گام بردارند و هرچقدر تلاش‌های خود را توسعه می‌دهند علاوه بر صرف منابع بیشتر دچار مشکلات بیشتری شوند.
فاز صفر: همان مرحله پیش از آغاز است که شامل مجموعه فعالیت‌هایی است که قبل از راه‌اندازی و به‌منظور امکان‌سنجی و برآوردهای اولیه انجام می‌پذیرد؛
فاز یک: همان فعالیت‌های اولیه و ساختار دهنده است که شامل طراحی ساختار، برنامه‌ریزی، تعیین اهداف، پیش‌بینی نتایج، تدوین مجموعه فعالیت‌ها، تعریف سمت‌های اصلی وظایف است؛
فاز دو: شامل دودسته پیش‌بینی فعالیت‌های اصلی است که معمولاً به‌طور هم‌زمان انجام می‌پذیرد. بخش اول شامل مجموعه پیش فعالیت‌های صفی و بخش دوم پیش فعالیت‌های ستادی است؛
فاز سه: مجموعه فعالیت‌های اصلی و عملیاتی بوده که به شکل روتین و مستمر انجام می‌پذیرد؛
فاز چهار: شامل مجموعه فعالیت‌های بازخوردی و کنترلی است.
پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات اکتشافی است چرا که داده‌ها الگویی را در رابطه با پدیده مورد نظر (توزیع مویرگی) آشکار می‌کند (سکاران،1390: 121). از لحاظ نتیجه از نوع تحقیقات کاربردی است به این دلیل که مدل ارائه شده توزیع مویرگی و نتایج به‌دست‌آمده می‌تواند در سازمان‌های دفاعی کاربرد داشته باشد و از لحاظ نوع داده نیز از نوع تحقیقات کیفی است چراکه داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته جمع‌آوری‌شده است؛ برای تحلیل مصاحبه از تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. این روش شش مرحله دارد. گام اول: مشخص کردن مسئله پژوهش؛ گام دوم: تدوین سؤالات و اهداف؛ گام سوم: تعریف و مشخص کردن متغیرها؛ گام چهارم: نمونه‌گیری و انتخاب واحدهای تحلیل و زمینه؛ گام پنجم: کدگذاری و مقوله‌بندی؛ گام ششم: تحلیل و استنباط نتایج و گزارش (مؤمنی راد و همکاران،1392). همچنین به لحاظ افق زمانی نیز از نوع مقطعی است چراکه داده‌ها در یک مقطع زمانی گردآوری شده‌اند. مشارکت‌کنندگان در این پژوهش شامل خبرگان، متخصصان و مدیران حوزه لجستیک دفاعی در سازمان مورد مطالعه هستند. اعضای هیئت علمی دانشگاه در رشته‌های مدیریت و آماد (۳ نفر)، فرماندهان، مدیران و معاونین حوزه لجستیک دارای حداقل سابقه خدمت ده سال و بیشتر (۱۲ نفر) به‌عنوان گروه خبره انتخاب گردیدند. درمجموع تعداد ۱۵ نفر به‌عنوان اعضای پنل تخصصی انتخاب شدند که خصوصیات آنان در جدول 2 آمده است. نمونه‌گیری به شیوه غیراحتمالی قضاوتی و هدفمند انجام شد و تا رسیدن به کفایت داده‌ها و اشباع نظری ادامه پیدا کرد.
جدول ۲: خصوصیات اعضای خبرگان لجستیک برای مصاحبه
|
ردیف |
ویژگی |
|
۱ |
عضو هیئت‌علمی ترجیحاً در رشته‌های مدیریت و آماد هوایی |
|
۲ |
حداقل مرتبه علمی استادیار |
|
۳ |
حداقل دارای یک اثر علمی یا تدریس در حوزه مدیریت لجستیک |
|
۴ |
حداقل ۱۰ سال سابقه اجرایی در حوزه مدیریت لجستیک |
در مصاحبه، چکیده پژوهش شامل بیان مسئله، اهداف، سؤالات پژوهش، فرایند انجام پژوهش و نتایج اولیه حاصل‌شده به خبرگان ارائه شد و بعد از آنکه خبرگان در جریان کامل پژوهش قرارگرفتند مصاحبه انجام شد. در ابتدای مصاحبه به‌طورکلی هدف پژوهش ذکر گردید و تأکید شد که از مصاحبه تنها برای مقاصد پژوهشی استفاده خواهد شد. با توجه به اهداف و سؤالات پژوهش، سؤالاتی در راستای آن‌ها مطرح شد و با توجه به ماهیت نیمه ساختاریافته آن، سؤالات دیگری نیز با توجه به پاسخ‌ها و به‌منظور روشن‌تر شدن پاسخ‌های ارائه شده در حین مصاحبه، طرح گردید. در پایان هر جلسه مصاحبه نیز از مصاحبه‌شوندگان درخواست گردید که چنانچه مطلب دیگری برای طرح دارند اضافه نمایند.
به‌منظور دستیابی به صحت و اعتبار مطالعه، از طریق روش مراجعه مجدد (باز آزمون) معیارهای اعتبارپذیری و اعتمادپذیری مورد توجه و استفاده قرار گرفت. با تأکید بر انتخاب بستر مناسب، همسوسازی داده‌های حاصل از نتایج مصاحبه، پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه مدیریت لجستیک، همچنین مشارکت و تعامل نزدیک و مستمر و درگیر نمودن مشارکت‌کنندگان در امر تفسیر، مراجعه مجدد به آنان و نیز مشخص کردن هرچه واضح‌تر مراحل و چگونگی فرایندها به‌منظور سهولت در بررسی و درک آن توسط دیگران به این مهم پرداخته شد تا از اعتبار و صحت مطالعه، هر چه بیشتر اطمینان حاصل گردد.
در این پژوهش برای دستیابی به الگو در زمینه توزیع مویرگی در لجستیک دفاعی، از الگوی منطق استفاده شده است. این الگو در دهه ۷۰ طرح شده است و چهارچوبی اثربخش در طراحی، اجرا، نظارت و ارزیابی ایجاد می‌کند. این الگو، با برقراری ارتباط اگر و آنگاه بین ورودی، خروجی و پیامد که خود در طیفی از پیامدهای نزدیک تا دور دسته‌بندی می‌شود به تحقق کارکردهای خود می‌پردازد (تیلور و هنرت[12]، ۲۰۰۸). در حقیقت «رویکرد چهارچوب منطقی» یکی از روش‌های طراحی و مدیریت پروژه محسوب می‌شود. «کارول وایس»[13] و «میکائیل فولان»[14] و «هیوئی چن»[15] از پیشگامان استفاده از «الگوی منطق» در طراحی و ارزشیابی برنامه به شمار می‌روند (آقاسی، ۱۳۹۷). منطق در «الگوی منطق»، به «رابطه بین عناصر باهمدیگر» و نیز «رابطه بین عناصر با کل» اشاره دارد. این الگو از طریق نشان دادن نحوه تعریف کردن مشکل و نشان دادن نحوه پاسخ دادن مداخله‌ها و اقدامات انجام‌شده برای حل مشکلات، در واقع مفروضات طرح‌ریزی را انجام می‌دهد. به‌طورکلی موارد زیر را می‌توان به‌عنوان دلایل استفاده از این الگو نام برد:
مراحل ترسیم «الگوی منطق» به شرح زیر است:
بنابراین، الگوی مورداستفاده در این تحقیق به‌صورت ذیل خواهد شد:
شکل 1: الگوی منطق مفهومی مورداستفاده در تحقیق (تیلور و هنرت، ۲۰۰۸)
در این الگو منظور از فرایندها فعالیت‌هایی است که باید روی منابع تعیین‌شده انجام داد تا نتایج مورد انتظار حاصل شود (تیلور و هنرت، ۲۰۰۸).
پس از پیاده‌سازی و تایپ داده‌های حاصل از متون مصاحبه‌ها، به هریک از اسناد شماره داده شد. براساس روش تحلیل محتوای کیفی در گام اول، مسئله پژوهش که همان عنوان تحقیق است در بیان مسئله تبیین گردید. در گام دوم، سؤال اصلی تحقیق که الگوی توزیع مویرگی در لجستیک دفاعی چگونه است؟ مشخص گردید. در گام سوم متغیرهای اصلی تحقیق با توجه به مراحل الگوی منطق در چهار بُعد الزامات، فرایندها، نتایج و پیامدها مشخص گردید. در قالب مرحله چهارم که نمونه‌گیری و انتخاب واحدهای تحلیل و زمینه است، ابتدا برای هر مصاحبه یک کد با علامت اختصاری T مشخص گردید. سپس متون مصاحبه مکرر خوانده شدند و مطالب مرتبط با موضوع پژوهش که در حقیقت در قالب چهار بُعد الگوی منطق شامل الزامات، فرایندها، نتایج و پیامدهای توزیع مویرگی بودند، مشخص شدند. سپس در مرحله پنجم داده‌های کیفی انتخاب‌شده کدگذاری و مقوله‌بندی شد. کدگذاری داده‌ها برحسب اسناد و شماره‌های مرتبط با آن انجام شد. پس از اتمام مرحله کدگذاری، پژوهشگران، برای هر یک از کدها یک برچسب انتخاب کرد و پس از آن، مفاهیم فرعی را که بیشترین قرابت معنایی و مفهومی را نسبت به هم داشتند، کنار هم قرار داده و به خلق معانی واژه‌های جدید پرداختند. در حقیقت، مفاهیم فرعی را در مفهوم اصلی دسته‌بندی کردند؛ مفاهیم اصلی از داده‌های کیفی استخراج شده‌اند. در این بخش خلاصه برخی (به دلیل حجم زیاد) از متون پیاده‌سازی شده مصاحبه در جدول شماره ۳ با توجه به چهارچوب الگوی منطق ارائه گردیده است:
جدول ۳: خلاصه برخی از متون مصاحبه‌ها در خصوص الزامات، فرایندها، نتایج و پیامدهای توزیع مویرگی (T نشانگر شماره مصاحبه‌شونده)
|
مصاحبه شونده |
الزامات توزیع مویرگی |
فرایندهای توزیع مویرگی |
نتایج توزیع مویرگی |
پیامدهای توزیع مویرگی |
|
T2 |
بازبینی ساختار و شرح وظایف یگان‌ها |
تعمیم فرایندهای موجود |
سرعت پخش شوندگی بالا؛ کاهش ریسک‌های امنیتی؛ کوتاه شدن زمان درخواست تا دریافت اقلام؛ ردیابی دقیق اقلام تا رسیدن به یگان‌های مصرف‌کننده؛ کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل؛ کاهش هزینه‌های انبارداری؛ تجمیع و ارسال یک جای نیازمندی یگان‌های هم‌جوار و کاهش تردد. |
1. افزایش رضایت نیروی انسانی؛ 2. افزایش چابکی در حوزه لجستیک نظامی؛ 3. افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های جاری؛ 4. تخصصی شدن فرایند توزیع اقلام و به‌تبع آن کاهش هزینه‌های آموزش؛ 5. کاهش هزینه‌هایی نظیر پرداخت حق مأموریت‌ها؛ 6. کاهش نیروی انسانی درگیر در امر قطعه رسانی و استفاده از ظرفیت ایجاد شده در سایر مأموریت‌های سازمان؛ 7. مدیریت بهتر هزینه‌ها و افزایش کیفیت قطعه رسانی در نیرو؛ 8. تخصیص بهینه اعتبارات در قطعه رسانی.
|
|
T4 |
وجود سامانه‌های مکانیزه فناوری اطلاعات؛ وجود زیرساخت‌های سخت‌افزاری از جمله ناوگان حمل‌ونقل زمینی؛ بهره‌برداری از ناوگان حمل‌ونقل ریلی و هوایی؛ آموزش نیروها. |
|
توزیع سالم و ایمن کلیه اقلام و تجهیزات |
۱. ارتقای قابلیت پاسخ‌گویی آماد؛ ۲. ارتقای توان رزم؛ ۳. افزایش انگیزه و روحیه خدمتی کارکنان آماد؛ ۴. کاهش هزینه‌های حمل و توزیع؛ ۵. افزایش بهره‌وری سازمانی؛ ۶. بهره‌برداری بهینه از منابع. |
|
T6 |
از نگاه نرم‌افزاری بحث تفکر و نگرش به توزیع مویرگی؛ فراهم کردن نرم‌افزارهای موردنیاز؛ از نگاه سخت‌افزاری تقویت تجهیزات |
بازطراحی و باز مهندسی فرایندهای موجود
|
کاهش هزینه، افزایش کارایی و بهره‌وری |
انجام مأموریت‌های سازمان |
|
T8 |
واقعی بودن و کامل و جامعیت آن |
آماد مصرف‌کننده؛ آماد پایگاهی؛ آماد دپویی؛ آماد منابع تأمین‌کننده.
|
پشتیبانی بهینه تأمین نیازمندی‌ها در زمان و مکان مناسب و کاهش هزینه‌ها |
حذف سلیقه‌های فردی و استفاده از استانداردهای ارتقای توان رزم سازمان |
|
T10 |
لجستیک چابک |
استقرار چندین آمادگاه اصلی به‌عنوان دپوی مرکزی در نقاط سهل‌الوصول؛ درخواست و دریافت اقلام آمادی از آمادگاه مرکزی توسط گردان‌های آماد؛ دریافت اقلام توسط یگان‌های اجرایی. |
دقت در آمادرسانی و قابلیت اطمینان از وصول درخواست‌های یگان‌های مصرف‌کننده؛ قابلیت پردازش؛ کنترل درخواست‌ها؛ ذخیره‌سازی اقلام رده‌های مختلف آمادی؛ جلوگیری از رسوب اقلام. |
صرفه‌جویی در زمان |
|
T12 |
آموزش حین خدمت کارکنان؛ توجه به نیروی انسانی خلاق؛ به‌روزرسانی تجهیزات. |
فرایند کنترل بر توزیع از ابتدا تا مقصد؛ آسیب‌شناسی از نظر زمان، مکان و رضایت کارکنان |
دریافت به‌موقع اقلام؛ سلامت فیزیکی |
رضایت‌مندی کارکنان و تحقق اهداف مأموریت سازمان |
|
T14 |
اهداف مشخص؛ ساختار یا چارت سازمانی. |
ایجاد پایگاه داده جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات؛ پیش‌بینی نیازمندی‌ها؛ تقسیم‌بندی اقلام ارسالی به پایگاه‌ها بر مبنای سهمیه؛ رساندن اقلام برحسب سهمیه و نیاز در زمان، مکان و کیفیت مناسب |
افزایش کارایی، ترغیب سازمان‌های دیگر به استفاده از الگوی توزیع مویرگی |
تقویت موقعیت سازمان |
در مرحله بعد، مفاهیم فرعی را که بیشترین قرابت معنایی و مفهومی را نسبت به هم داشتند، کنار هم قرار داده و به خلق معانی واژه‌های جدید پرداختند. در حقیقت، مفاهیم فرعی در شاخص اصلی دسته‌بندی شدند. در جدول ۴، برخی از مفاهیم فرعی استخراج‌شده ارائه شده است.
جدول ۴: برخی از مفاهیم فرعی تشکیل‌دهنده الگوی توزیع مویرگی (T نشانگر شماره مصاحبه‌شونده)
|
مفاهیم فرعی |
منبع |
مفاهیم فرعی |
منبع |
|
ساختار و زیرساخت‌ها و شیوه‌نامه‌ها و تقسیم وظایف |
T2 - T3 - T5 - T9 - T15 |
اولویت‌بندی نیازمندی‌ها و درخواست‌ها برای واگذاری جهت رسیدن به متقاضی |
T6 - T9 - T 10 T12- T13 - T14 |
|
انجام بهینه مأموریت‌های محوله و استفاده از قابلیت‌ها |
T1- T2 T4 -T9 - T10-T14- |
بازبینی ساختار و شرح وظایف یگان‌ها |
T1- T2 - T3 - T9 - T 10 - T11 - T12- T13 - T14 - |
|
کاهش ریسک‌های امنیتی |
T4 - T5 - T7 - T8 - T9 - T12- T13 - T14 |
کوتاه شدن زمان درخواست تا دریافت کالا توسط یگان |
T3 - T4 - T5 - T6 - T 7 -- T9 - T12- T13 |
|
افزایش چابکی در حوزه لجستیک |
T1- T2 T5 - T6 - T13 - T14 -T15 |
افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های جاری |
T1-T6 - T 7 - T8 - T9 - T 10 - T11 |
|
کاهش نیروی انسانی در آمادرسانی و استفاده از ظرفیت‌ها در مأموریت‌ها |
T1- T2 T5 - T6 - T 7 T12- T13 - T14 -T15 |
مدیریت بهتر هزینه‌ها و افزایش کیفیت قطعه رسانی در نیرو |
T1- T2 T4 - T5 - T6 - T 7 - T8 T11 - T12- |
|
فعال‌سازی دپوهای فرعی وجود مراکز پخش |
T5 - T6 - T 7 - T8 |
تعریف و ایجاد پایگاه اطلاعاتی |
T1- T2 - T5 - T6 T8 T11 - T12- -T15 |
|
وجود زیرساخت‌های سخت‌افزاری |
T1- T4 - T7 - T8 - T9 - T 10 - T13 |
امکان بهره‌برداری از ناوگان حمل‌ونقل ریلی و هوایی |
T1- T2 - T4 - T5 -T11 - T12- T13 - |
|
آموزش مداوم نیروی انسانی متخصص توزیع |
T1- T2 - T3- T5 - T9 - T10 - T11 - T13 - |
توزیع سالم و ایمن کلیه اقلام و تجهیزات |
T3 - T4 - T5 - T6 - T8 - T11 - T12- T13 -T15 |
|
افزایش بهره‌وری سازمانی |
T1 - T2 - T3 -T5 - T7 -T9 - T10 - T12- T13 |
بهره‌برداری بهینه از منابع سازمانی |
T3 - T4 - T6 - T 7 - T9 T11 - T12 - T14 |
|
الزامات امنیتی |
T1- T2 - T3 T5 - T9 - T 10 - T11 - T13 |
تقویت موجودی انبارها |
T1- T4 - T5 - T6 - T 7 - T8 - T11 - T12- T13 |
|
جلوگیری از رسوب و از رده خارج شدن اقلام |
T1- T2 - T4 - T5 - T6 - T 10 - T14 -T15 |
کاهش هزینه‌ها و خسارات |
T3 - T4 - T5 - T6 - T 7 - T8 - T11 - T12- T13 - T15 |
|
بازطراحی و باز مهندسی فرایندهای موجود |
T7 - T8 - T9 -T10 -T11 - T12-T13-T14 |
کاهش هزینه، افزایش کارایی و بهره‌وری |
T1 - T2 - T6 - T 7 - T8 - T9 - T10-T13- T14 |
|
تأمین، کنترل موجودی، انبارداری و فرایند ارزیابی |
T1- T2 - T5 - T6 - T8 - T14 -T15 |
افزایش توان رزمی |
T1- T2 - T6 - T 8- T 10 - T11 - T12- T13 - T14 |
|
توانایی مفهومی |
T1- T2 - T5 - T 10 - T11 |
اثربخشی در مأموریت‌ها |
T1-T4 -T5 - T6 -T8- T9 -T10 -T11-T13 |
|
آماد پایگاهی |
T2 - T4 - T6 - T7- T11-T12- T13 -T14 |
آماد دپویی |
T1 - T2 - T3 - T4 - T5 -T11 - T12- T13 |
|
آماد منابع تأمین‌کننده |
T1- T3 - T6 - T9 T11 - T12- T14 -T15 |
پشتیبانی بهینه و مؤثر |
- T3 -T4 -T6 - T 7 - T11 - T12- T13 - T14 -T15 |
|
اطمینان از کیفیت و سلامت کالاها و اقلام |
T3 - T4 - T 7 - T 10 - T13 - T14 |
ایجاد پایگاه اطلاعاتی متناسب با مأموریت سازمان |
T1 - T2 - T4 - T5- T9 T10 - T11-T13 |
|
تعیین برنامه توزیع و کانال‌های توزیع |
- T2 - T3 - T4 - T6 -T 7 - T 10 -T15 |
کاهش زمان، هزینه، ضایعات و افزایش کیفیت |
T1 -T2 - T5 -T6 - T7 -T8 -T9 -T12 |
|
افزایش توان عملیاتی |
T1- T2 - T5 - T10 - T11 - T12- T13 - |
تقویت امنیت پایدار |
T2 - T3 - T6 - T 7 - T8 - T11 - T12- T15 |
|
درخواست و دریافت اقلام آمادی از آمادگاه مرکزی توسط گردان‌های آمادی |
T1-T5 - T8 - T9 - T 10 - T11 - T12- T13 |
دریافت اقلام توسط ذی‌حسابان و نمایندگان قسمت‌ها و یگان‌های اجرایی |
T1- T2 - T3 - T 7 - T11 - T12- T13 - T14 |
|
دقت در آمادرسانی و قابلیت اطمینان از وصول درخواست‌های یگان‌های مصرف‌کننده |
T2 - T4 - T6 - T 7 - T12- T13 - |
قابلیت پردازش و کنترل درخواست‌ها و ذخیره‌سازی اقلام رده‌های مختلف آمادی |
T1- T2 T6 - T 7 - T8 - T11 - T12-T14 |
|
جلوگیری از رسوب اقلام در انبارها |
T3-T4-T5- T6-T7-T10- T12 |
صرفه‌جویی در زمان |
T2 - T3 - T 7 - T9 - T 10 - T11 T13 |
|
طراحی و اجرای دقیق توزیع دقیق |
T1 - T5 - T6 -T9 - T11 - T12- T13 -15 |
تهیه و خرید اقلام موردنیاز
|
T1- T5 -T9 - T11 - T12- T13 -T15 |
|
نگهداری در انبارهای ویژه و کنترل‌شده |
T2 - T4 - T5 - T6 - T 7 - T11 - T12- T13 - |
تنظیم قبض از طریق ذی‌حساب و تحویل به کاربر |
T2 - T4 - T5 - T6 - T 7 - T11 - T12- T13 - T14 |
|
افزایش بهره‌وری |
T3 - T5 - T6- T7-T8 -T9 - T10-T12-T13 |
رضایت مشتری |
T3 - T5 - T6 - T 7 - T8 - T9 - T 10 - T12- T13 |
|
بهبود روند مأموریت |
T2- T4 - T6 -T7- T11 - T12-T13-T14 |
کاهش هزینه |
T2 - T4 - T5 - T6 - T 7 - T11 - T12- T14 |
|
آموزش حین خدمت کارکنان |
T1- T3 - T5 - T6 - T9 T11 - T12- T14 - |
توجه به نیروی انسانی کارآمد و خلاق |
T1- T3 - T6 - T9 T11 - T12- T14 -T15 |
|
آسیب‌شناسی توزیع مویرگی از نظر زمان، مکان |
T1 - T2 - T3 - T4 - T5 -T11 - T12- T13 |
دریافت به‌موقع اقلام |
T1 - T5 - T6 -T9 - T11 - T12- T13-T15 |
|
تجهیزات جی.پی.اس خودرویی |
T2- T4 -T5 - T6 - T7- T11- T12- T13 |
خودرو تاکتیکی، تقویت خودرو شبیه خودرو آفرود |
T1 - T3 - T5 -T6 - T9 T11 - T12-T14 -T15 |
|
ثبت سفارش جهت خودروی اعزامی در پایانه |
T2 - T4 - T5 - T6 - T 7 - T11 - |
چینش اقلام در خودرو، تعیین مسیر حرکت باتوجه‌به اولویت تحویل کالا |
T2 - T4 - T6 - T 7 - T11 - T12- T13 |
|
اطمینان از واگذاری به‌موقع با رسیدگیری در خودروها |
T1- T3 - T6 - T9 T11 - T12- T14 -T15 |
ارسال اقلام در کوتاه‌ترین زمان |
T1- T3 - T5 - T6 - T9 T11 - T12- T14 -T15 |
|
رفع نیازمندی یگان‌های درخواست‌کننده |
T3 - T5 - T6 - T 7 - T9 - T 10 - T12- T13 |
رفع نیازمندی‌ها و عملیاتی بودن یگان |
T3 -T5 - T6 - T 7 -T8 - T9 - T 10 - T12- T13 |
در گام بعدی مفاهیم فرعی استخراج‌شده با هم تلفیق شدند تا ابعاد طبق الگوی منطق شکل بگیرند. بدین منظور، محققان مفاهیم فرعی را که بیشترین قرابت معنایی و مفهومی را نسبت به هم دارند کنار هم قرار داده و به خلق معانی واژه‌های جدید پرداختند. بدین ترتیب از تلفیق ۱۲۰ مفهوم فرعی استخراج‌شده ۴ بُعد اصلی شکل‌گرفته است.
جدول 5: برخی از مفاهیم فرعی تشکیل‌دهنده الگوی توزیع مویرگی (T نشانگر شماره مصاحبه‌شونده)
|
مفاهیم |
ابعاد |
|
تفکر ساختار و زیرساخت‌ها و شیوه‌نامه‌ها و تقسیم وظایف، بازبینی ساختار و شرح وظایف یگان‌ها، فعال‌سازی دپوهای فرعی، وجود مراکز پخش، وجود سامانه‌های مکانیزه فناوری اطلاعات و یکپارچه، وجود زیرساخت‌های سخت‌افزاری لازم از جمله ناوگان حمل‌ونقل زمینی، امکان بهره‌برداری از ناوگان حمل‌ونقل ریلی و هوایی، آموزش مداوم نیروی انسانی متخصص زنجیره توزیع، الزامات امنیتی از دید نرم‌افزاری بحث تفکر و فرهنگ و نحوه نگرش به توزیع مویرگی، فراهم نمودن نرم‌افزارهای موردنیاز و هماهنگی بین نیروها، قوانین و مقررات، از دید سخت‌افزاری تقویت تجهیزات موردنیاز، ساختار و حمل‌ونقل، واقعی بودن و کامل و جامعیت آن، اطمینان از کیفیت و سلامت کالاها و اقلام، لجستیک معکوس، طراحی و اجرای دقیق، توزیع دقیق، آموزش حین خدمت کارکنان، توجه به نیروی انسانی کارآمد و خلاق، به‌روزرسانی تجهیزات انبارداری واگذاری و ارسال کالا، سرعت‌بالا، تجهیزات جی.پی.اس خودرویی، خودرو تاکتیکی، تقویت خودرو شبیه خودروهای آفرود، اهداف مشخص و ساختار سازمانی. |
الزامات توزیع مویرگی |
|
پیش‌بینی صحیح و تأمین و خرید از منابع داخلی و خارجی، اولویت‌بندی نیازمندی‌ها و درخواست‌ها برای واگذاری این قطعه و حمل آن برای رسیدن به مصرف‌کننده، تعمیم فرایندهای موجود، تعریف و ایجاد پایگاه اطلاعاتی، تحلیل اطلاعات، پیش‌بینی نیازمندی، تقویت موجودی انبارها، بازطراحی و باز مهندسی فرایندهای موجود، تأمین و کنترل موجودی و انبارداری و فرایند ارزیابی و نظارت، آماد مصرف‌کننده نهایی (گروه‌های نگهداری)، آماد پایگاهی، آماد دپویی، آماد منابع تأمین‌کننده، ایجاد پایگاه اطلاعاتی مناسب و متناسب با مأموریت سازمان، تحلیل اطلاعات و اتخاذ روندهای مختلف، پیش‌بینی‌های درست جهت تأمین نیازمندی‌ها، تعیین سهمیه به‌تناسب تجهیزات و نفرات یگان، تعیین برنامه توزیع و کانال‌های توزیع، استقرار چندین آمادگاه اصلی به‌عنوان دپوی مرکزی در نقاط سهل‌الوصول، درخواست و دریافت اقلام آمادی از آمادگاه مرکزی توسط گردان‌های آمادی، تهیه و خرید اقلام موردنیاز، نگهداری در انبارهای ویژه و کنترل‌شده، تنظیم قبض از طریق ذی‌حساب و تحویل به کاربر، فرایند کنترل بر توزیع از ابتدا تا مقصد، آسیب‌شناسی توزیع مویرگی از نظر زمان، مکان، کارکنان، میزان رضایت‌مندی و غیره، ذخیره‌سازی و نگهداری اقلام، جمع‌آوری و تحویل درخواست‌های ارسالی، ثبت سفارش جهت خودروی اعزامی در پایانه، چینش اقلام در خودرو، تعیین مسیر حرکت با توجه به اولویت هدف تحویل کالا به مشتری و اطمینان از واگذاری به‌موقع از طریق رسیدگیری در برگشت خودرو یا مخابره اقلام دریافتی، تجزیه‌وتحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده، پیش‌بینی و برآورد نیازمندی‌های یگان بر اساس اطلاعات قبلی، تقسیم‌بندی اقلام ارسالی به پایگاه‌ها بر مینای سهمیه مجاز ارسالی، رساندن اقلام برحسب سهمیه و اعلام نیاز در زمان، مکان و باکیفیت مناسب. |
فرایندهای توزیع مویرگی |
|
افزایش توان و قدرت رزم سازمان، سرعت پخش شوندگی بالا، کاهش ریسک‌های امنیتی، کوتاه شدن زمان درخواست تا دریافت کالا توسط شعبات، ردیابی دقیق اقلام تا رسیدن به شعبات مصرف‌کننده، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل (نظیر سوخت و استهلاک خودروها)، کاهش هزینه‌های انبارداری، تجمیع و ارسال یک جای نیازمندی پایگاه‌های هم‌جوار و به‌تبع آن کاهش تعدد رفت و برگشت خودروهای قطعه آسان، رساندن محصول مناسب در زمان و مکان مناسب به مشتریان، توزیع سالم و ایمن کلیه اقلام و تجهیزات، سهولت دسترسی، جلوگیری از وارد آمدن هزینه‌های زیاد و کمتر شدن آسیب به کالاها و جلوگیری از رسوب و از رده خارج شدن اقلام، کاهش هزینه، افزایش کارایی و بهره‌وری، رضایت کاربران از این نوع توزیع، افزایش بهره‌وری سازمان، پشتیبانی بهینه و مؤثر، تأمین نیازمندی‌ها در زمان و مکان مناسب و کاهش هزینه‌ها، کاهش زمان، هزینه، ضایعات و افزایش کیفیت، دقت در آمادرسانی و قابلیت اطمینان از وصول درخواست‌های یگان‌های مصرف‌کننده، قابلیت پردازش و کنترل درخواست‌ها و امکانات و ذخیره‌سازی اقلام رده‌های مختلف آمادی، جلوگیری از رسوب اقلام در انبارها و استفاده از بهبود کیفیت، افزایش توان رقابت، افزایش بهره‌وری، دریافت به‌موقع اقلام، سلامت فیزیکی، ارسال اقلام در کوتاه‌ترین زمان، رفع نیازمندی یگان‌های درخواست‌کننده، افزایش کارایی و ترغیب سازمان‌های دیگر به استفاده از الگوی توزیع مویرگی. |
نتایج توزیع مویرگی |
|
انجام بهینه مأموریت‌های محوله، افزایش رضایت نیروی انسانی، افزایش چابکی در حوزه لجستیک، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های جاری، تخصصی شدن فرایند توزیع اقلام و به‌تبع آن کاهش هزینه‌های آموزش، کاهش هزینه‌هایی نظیر پرداخت حق مأموریت‌ها، کاهش نیروی انسانی درگیر در امر آماد رسانی و استفاده از ظرفیت ایجادشده در سایر مأموریت‌های سازمان، مدیریت بهتر هزینه‌ها و افزایش کیفیت آمادرسانی در نیرو، تخصیص بهینه و متمرکز اعتبارات در حوزه آمادرسانی، کاهش هزینه‌های توزیع و حمل‌ونقل، تقویت توان عملیاتی، ارتقای قابلیت پاسخ‌گویی آماد، ارتقای توان رزم، افزایش انگیزه و روحیه خدمتی کارکنان حوزه آماد، کاهش هزینه‌های حمل و توزیع، افزایش بهره‌وری سازمانی، بهره‌برداری بهینه از منابع سازمانی، کاهش هزینه‌ها و خسارات، افزایش توان بازدارندگی، اثربخشی در مأموریت‌های محوله، حذف سلیقه‌های فردی و خارج از چهارچوب و استانداردها، ارتقای توان رزم سازمان، افزایش توان عملیاتی و تقویت امنیت پایدار، صرفه‌جویی در زمان، رضایت مشتری، جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی، بهبود کیفیت، بهبود روند مأموریت، کاهش هزینه‌ها، رضایت‌مندی کارکنان و تحقق اهداف مأموریت سازمان، رفع نیازمندی‌ها و عملیاتی بودن یگان و تقویت موقعیت سازمان. |
پیامدهای توزیع مویرگی |
از ترکیب مفاهیم می‌توان مؤلفه اصلی تشکیل‌دهنده الگو را شکل داد. پس از تعدیل مفاهیم، الگوی استخراج‌شده شامل ۴ بُعد و ۴۲ مؤلفه است که در جدول شماره ۶ نشان داده‌شده است.
جدول ۶: ابعاد و مؤلفه‌های الگوی توزیع مویرگی
|
ابعاد |
مؤلفه |
|
الزامات |
ملاحظات امنیتی در لجستیک سازمان |
|
هدف‌گذاری قبلی |
|
|
ساختار و تقسیم وظایف |
|
|
زیرساخت تجهیزات و فناوری (حمل‌ونقل، فناوری اطلاعات و ...) |
|
|
آموزش مداوم منابع انسانی |
|
|
توجه به نیروی انسانی کارآمد |
|
|
اثرپذیری از فرهنگ سازمانی و نگرش‌ها |
|
|
فرایندها |
تعریف و ایجاد پایگاه‌های اطلاعات |
|
پیش‌بینی و اولویت‌بندی نیازمندی‌ها |
|
|
تأمین و خرید از منابع داخلی و خارجی |
|
|
استقرار چندین آمادگاه اصلی در نقاط سهل‌الوصول |
|
|
موجودی انبارها |
|
|
حمل اقلام برای رسیدن به مصرف‌کننده |
|
|
کنترل و نظارت بر فرایند توزیع |
|
|
آسیب‌شناسی دوره‌ای توزیع مویرگی |
|
|
نتایج |
کوتاه شدن زمان درخواست تا دریافت اقلام |
|
کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و انبارداری |
|
|
کاهش ریسک‌های امنیتی |
|
|
امکان ردیابی دقیق اقلام تا رسیدن به مصرف‌کننده |
|
|
تجمیع و ارسال یک جای نیازمندی یگان‌های هم‌جوار |
|
|
توزیع سالم و ایمن کلیه اقلام و تجهیزات |
|
|
جلوگیری از رسوب اقلام در انبارها |
|
|
پیامدها |
امکان استفاده از قابلیت‌های لجستیکی |
|
قابلیت پاسخ‌گویی به نیازهای سازمان |
|
|
تحقق نیازمندی‌های عملیاتی سازمان |
|
|
افزایش توان عملیاتی، بازدارندگی و قدرت رزم سازمان |
|
|
تحقق مأموریت‌های سازمان |
|
|
تقویت موقعیت و جایگاه سازمان در بین سایر سازمان‌ها |
|
|
ترغیب سایر سازمان‌ها به استفاده از این نوع لجستیک |
|
|
تأمین رضایت ذی‌نفعان |
|
|
تقویت امنیت پایدار |
|
|
افزایش بهره‌وری لجستیک |
|
|
پشتیبانی بهینه و مؤثر در سازمان |
|
|
رضایت کاربران |
نتایج به‌دست‌آمده با توجه به مرحله ششم فرایند تحلیل محتوای کیفی (تحلیل و استنباط نتایج) در شکل 2 ارائه شده است. این الگو نشان‌دهنده چهار بُعد الگوی منطق است که در بخش بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادها نیز در خصوص ابعاد مربوطه تحلیل مبسوط ارائه گردید.
شکل 2: الگوی توزیع مویرگی در لجستیک دفاعی
این تحقیق با هدف ارائه الگوی توزیع مویرگی در لجستیک دفاعی، انجام شده است. ابتدای پژوهش با تشریح مسئله اصلی تحقیق آغاز شد؛ دغدغه ذهنی و چرایی انتخاب موضوع و چگونگی طرح مسئله، ناشی از کم‌توجهی و یا بعضاً بی‌توجهی به نقش توزیع مویرگی در لجستیک دفاعی و عدم وجود مطالعه جامع و الگوی مناسب و بومی در این خصوص و همچنین بروز پیامدهای منفی ناشی از این مسئله همانند نارضایتی ذی‌نفعان و مدیران حوزه آماد و پشتیبانی بود.
باتوجه‌به توضیحات داده‌شده، با بررسی ادبیات و پیشینه موضوع، از عدم انجام تحقیق مشابه اطمینان حاصل گردید. سپس از طریق تحلیل محتوای مصاحبه‌های انجام‌شده الگوی توزیع مویرگی در لجستیک دفاعی سازمان مورد مطالعه ارائه شد. این الگو شامل ۴ مرحله الگوی منطق بوده که شامل الزامات، فرایند، نتایج و پیامدها بوده است. در بُعد الزامات ملاحظات امنیتی با توجه به اینکه در نیروهای مسلح از مهم‌ترین اولویت‌ها است وجود داشته و هدف‌گذاری در فرایند توزیع مویرگی باید در اولین مرحله مدنظر قرارگرفته شود، چراکه بدون هدف‌گذاری نمی‌توان در اندیشه رسیدن به انتهای مسیر بود. ساختار و قوانین برای راه‌اندازی هر سامانه و فرایند برای اینکه هر فرد جایگاه خود و وظایف و مسئولیت‌های محوله را بداند و در پیشبرد اهداف کمک کند امری ضروری است؛ همچنین برای بروز نگه داشتن نیروی انسانی ماهر و متخصص آموزش مداوم و طبق برنامه بسیار حیاتی است، چراکه با آموزش نیروی انسانی انگیزه توسعه فردی در راستای اهداف سازمان را خواهد داشت. در بُعد فرایند، پایگاه‌های اطلاعاتی مورد نیاز بایستی مشخص و تدوین گردند و با توجه به مسائل امنیتی بومی گردند. فرایند تأمین بایستی تبیین گردد و در توزیع مویرگی مورد بسیار مهمی است، چراکه با تأمین ناقص نمی‌توان توزیع مویرگی را به درستی انجام داد. فرایند کنترل موجودی و نظارت بر فعالیت‌ها با تمرکز بر بخش‌های اجرایی و عملیاتی تدوین خواهد شد. در بُعد نتایج کاهش ریسک‌های امنیتی به دلیل تحت کنترل بودن تمام فرایند توزیع مویرگی بسیار محسوس خواهد بود. امکان ردیابی دقیق اقلام از نتایج مهم توزیع مویرگی است، چراکه با سامانه‌های اطلاعاتی می‌توان اقلام را رصد کرد. کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و انبارداری با توجه به برنامه‌ریزی دقیق در توزیع مویرگی قابل دسترسی خواهد بود. تجمیع و ارسال یک‌جای نیازمندی یگان‌های هم‌جوار و کاهش تعداد رفت و برگشت خودروها از جمله نتایج توزیع مویرگی است، چراکه تمام فرایند توزیع در اختیار سازمان بوده می‌توان از حداکثر ظرفیت حمل‌ونقل بهره جست. از جمله پیامدهای مهم توزیع مویرگی استفاده از قابلیت‌های لجستیک است، چراکه با این نوع توزیع می‌توان از ظرفیت‌های خالی هم به بهترین نحو ممکن بهره جست. ارتقای قابلیت پاسخ‌گویی لجستیک به دلیل ارتقای چابکی و انعطاف‌پذیری آن هم از جمله پیامدهای توزیع مویرگی است. ارتقای توان عملیاتی با توجه به استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود در توزیع مویرگی بسیار حائز اهمیت خواهد بود. بهبود روند انجام مأموریت، به دلیل تسریع در آماد رسانی در انجام مأموریت‌ها و تحقق اهداف مأموریت سازمان، رفع نیازمندی‌ها و عملیاتی بودن یگان و تقویت موقعیت سازمان از جمله پیامدهای دیگر توزیع مویرگی خواهد بود.
با بررسی مطالعات قبلی می‌توان به مطالعات و پیشینه تحقیق که به‌صورت جزء به جزء با الگوی مطرح‌شده مشابهت داشته‌اند دست‌یافت که طبق جدول شماره ۷ ارائه شده است.
جدول ۷: مقایسه نتایج با تحقیقات پیشین
|
ردیف |
ابعاد مدل |
تحقیقات همسو |
|
۱ |
الزامات |
سلحشوری و همکاران (۱۳۹۸)، اشکالویی (۱۳۹۶)، آقاجانی و عریانی (۱۳۹۴)، شریفی و همکاران (۱۳۹۱). |
|
۲ |
فرایندها |
نصر الهی و همکاران (۱۳۹۷)، مهندس (۱۳۹۲)، نصیریان و همکاران (۱۳۹۱)، سان (۲۰۱۲)، زو همکاران (۲۰۱۱)، سلیمی و همکاران (۲۰۰۸)، جونگ و جئونگ (۲۰۰۴) |
|
۳ |
نتایج |
حامی (۱۳۹۶)، اسکندری (۱۳۹۴)، صراف جوشقانی (۱۳۹۴)، صیامی باغبانان (۱۳۸۹)، صفر زاده و همکاران (۱۳۸۸). |
|
۴ |
پیامدها |
حامی (۱۳۹۶)، شاه بندزاده و آبادی (۱۳۹۵)، خیراندیش و لیچایی (۱۳۹۴)، قاسمی و آدوسی (۱۳۹۳). |
از جمله پیشنهادهای کاربردی قابل ارائه با توجه به هر یک از ابعاد الگوی توزیع مویرگی در لجستیک دفاعی سازمان موردمطالعه، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
همچنین از جمله پیشنهادها برای پژوهش‌های آینده می‌توان به بررسی ابعاد مختلف الگوی توزیع مویرگی شامل عوامل علّی، زمینه‌ای، راهبردها، شناسایی ابعاد، پیامدها از طریق روش‌های کیفی؛ اعتبارسنجی مدل مفهومی ارائه شده برای توزیع مویرگی در سازمان‌های دفاعی و استفاده از روش‌های کمی برای ارائه الگوی توزیع مویرگی اشاره کرد.
از جمله محدودیت‌های پژوهش می‌توان به روایی بیرونی تحقیق که بیانگر آن است که نتایج پژوهش حاضر با اتکا به دیدگاه‌ها و تجربیات خبرگان و مدیران لجستیک سازمان دفاعی مورد مطالعه حاصل شده، بنابراین تعمیم نتایج پژوهش حاضر به سایر سازمان‌ها با احتیاط خواهد بود؛ همچنین محدودیت مشارکت‌کنندگان و آزمودنی‌ها که نشانگر آن است که برخی از مشارکت‌کنندگان به علت محدودیت زمان و مشغله بیش از حد کاری و ... علاقه زیادی در پاسخ دادن به سؤالات مصاحبه نشان نداده و درک دقیقی از مفاهیم و متغیرهای تحقیق نداشتند، اشاره کرد.
[1]. GAMS
[2]. Sawik
[3]. San
[4]. Selim
[5]. Al-Hazmi
[6]. Mo
[12]. Taylor& Henert
[13]. Carol Weiss
[14]. Michael Fullan
[15]. Hiway Chen
فهرست منابع
References
)